Ceviz ve bademde bahçe sökümleri ve ithalat hızla artacak

Ülkemizde, Ziraat Bankası’nın kredi imkânları, Tarım ve Orman Bakanlığının hibe destekleri ile 2007-2017 yılları arasında badem ve ceviz bahçelerinin kurulması ve üretim alanlarının genişlemesi ciddi bir istihdam alanı oluşturdu ve üreticilere gelir kaynağı sağladı. Köylerden kentlere göç eden halkın kırsalda kalmasına imkân sağlandı. Bu vesile ile şehirlere göç azaldı.

Badem ve ceviz bahçelerinin kurulumu sırasında girişimciler, tüm finansman ve kredi kaynaklarını kullanmak durumunda kaldıklarından ve birim alandan da düşük verim aldıklarından, ithal badem fiyatları karşısında korunmaları gerekiyordu. Bu yüzdende 2017 yılına kadar badem ithalatından yüzde 43.2 gümrük vergisi alınıyordu. Hatta 2019 yılında tamamen gümrük vergileri kaldırıldı. Kısaca ifade etmek istersek 2017 yılında bademden gümrük vergisi ve ek mali yükümlülük olarak toplam 1 ton bademden yaklaşık 3 bin dolar vergi alınırken, 2021 yılından itibaren bu vergi 956 dolara düşürüldü. Bu uygulamalardan sonra büyük ölçekli ve profesyonel bahçe kurulumu olmadı. Ülkemizin birçok yerinde 2021 yılından sonra da bazı bahçeler sökülmeye başladı. Badem ve ceviz üreticilerinin gelirleri üretim düşüklüğü, don zararı, girdi maliyetlerinin her yıl artması ve gümrük vergilerinin düşürülmesi gibi sebeplerden dolayı her geçen gün azalmaktadır. Kâhta Sert Kabuklu Meyve Üreticileri Birliği Başkanı Mehmet Sena Yıldırım’ın tespitlerine göre; 2016 yılında üreticiler 1 kg kabuklu bademle 16 kg gübre, 2.21 litre mazot alabilirken, 2023 yılında 2.1 kg gübre 1.21 litre mazot alabilir hale gelmiştir.

Hepimizin bildiği gibi Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın 80'inci Birleşmiş Milletler Genel Kurulu için New York'a gitmesinin ardından bu gümrük vergileri tamamen kaldırıldı. Bu süreçten sonra bahçelerin sökülmesi ve badem üretiminde dışa bağımlılığımız hızlanarak devam edecektir. Ceviz ve badem bahçelerimizin sökülmemesi ve yeni bahçe tesislerinin kurulması, ithalatın azalması için tarımcı gözüyle yapılması gerekenleri kısaca özetlemek isterim.

1. Uygun bir zaman ve konjonktür bulunduğunda, sıfırlanan gümrük vergileri tekrar ton başına 3000 dolar seviyelerine yükseltilmelidir.
2. Kurulan bahçelerin çoğunda su kıtlığı, olumsuz toprak şartları ve bilgisizlikle birlikte tecrübesizliğin getirdiği verim düşüklükleri yaşanmaktadır.
3. Sektörün ihtiyacı olan bilgi ve tecrübe eksikliği tarım teşkilatları tarafından profesyonel ekipler kurularak karşılanmalı.
4. Olumsuz toprak şartlarına sahip ve su kıtlığı yaşanan bahçelerde, toprak ıslahı yapılması için gerekli olan girdiler ve suya ulaşım masrafları devlet tarafından karşılanmalı veya faizsiz kredi imkânları sunulmalıdır.
5. Ülkemize Çin’den gelen kalitesiz ve sağlıksız ceviz ve badem ithaline sıkı kontrol tedbirleri getirilmeli, Birleşik Arap Emirliği üzerinden çok düşük gümrük vergisi ödenerek yapılan ithalatlar durdurulmalıdır.
6. Badem don riski yüksek olan bir üründür. Üretici TARSİM sigortası yaptırdığı zaman, eğer don olayı gerçekleşirse zararın ancak yüzde 70’lik kısmı sigorta tarafından karşılanmaktadır. Her ne kadar sigorta priminin yarısını devlet karşılasa da çoğu üreticinin mali durumu uygun olmadığı için sigorta yaptıramamaktadır. Yaptırsa bile hasar karşılığı ödenen pirim miktarı çok düşük kalmaktadır.