Meyve ağaçlarında yeni yetiştirme sistemi (UFO)
Ülkemizde girdi maliyetlerinin aşırı artışı, nitelikli tarım işçi sayısının azalması ve yüksek işçilik maliyetleri dikkate alındığında meyvecilik sürdürülebilir olmaktan çıkmaya başlamış durumdadır. Bu nedenle ülkemiz şartlarına uygun yeni terbiye sistemleri geliştirilerek işçilik azaltılmalı verim arttırılmalıdır. Bu konuda Üniversitelerimize ve Araştırma Enstitülerimize önemli görevler düşmektedir. Aynı zamanda dünyada yeni geliştirilen terbiye sistemleri ülkemiz şartlarında denenerek uygulanmaya aktarılmalıdır.
Modern meyveciliğin gelişmiş olduğu yabancı ülkelerin bilim insanları, bodur anaçlar ve terbiye sistemlerine alternatif yeni sistem arayışlarını devam ettirmektedirler. Bu ülkelerdeki yetiştiricilerin de üretim masraflarını azaltacak ve ürün verimlerinde de artış sağlayacak yeni nesil sık dikim terbiye sistemlerine yöneldikleri görülmektedir.
UFO (Upright Fruiting Offshoots) Çok Liderli Telli Destek Sistemi yeni bir terbiye sistemi olup, Dr. Greg Lang tarafından geliştirilmiş ve ABD’de Washington State Üniversitesi’nden Dr. Matthew Whiting tarafından da modifiye edilmiştir. ABD ve İtalya gibi meyvecilikte gelişmiş bazı ülkelerde bu yeni sistemler üzerinde yaygın çalışmalar yapılmaktadır.
UFO sisteminde fidanlar 45°’lik bir açıyla dikilmektedir. Bu sistem, bir gövde ya da kordon üzerinde geliştirilmiş yenilenebilen dikey sürgünlerden meyvelerin elde edildiği dar bir meyve duvarı olarak tanımlanmaktadır. Bu sistemde her bir dikey sürgün ayrı birer ağaç gibi değerlendirilmektedir. Dikey sürgünlerin oluşturulması için kuvvetli veya yarı-kuvvetli anaçların kullanılması istenmektedir. Sistem kurulumu iki aşamalı olarak yapılmaktadır. Birinci aşamada eğik gövdeden dikey dalların oluşturulması, ikinci aşamada ise bu dalların ayrı ağaçlar gibi değerlendirilerek budanmasıdır. Sistemde yatay ana gövdeden çıkan dik sürgünlerden meyve alınmaktadır. Sistem bahçenin erken verime yatmasına imkan vermekte olup, duvar şeklinde bir bahçe kurulumunu sağlamaktadır. Bu sistemde ağaç boyu (dik sürgünlerin boyu) yaklaşık 2,5-3,0 m olarak sınırlandırılmaktadır. Ağaçlar büyüdükçe oluşan üniform bir meyve duvarı; ilaçlama, hasat ve budama gibi kültürel işlemlerin oldukça kolay, verimli bir şekilde yapılmasına imkan vermektedir.
Bu sistemde, budama ve sürdürülebilirlik kolay olmasına rağmen, telli destek sistemi gerektirdiği için ilk kurulum maliyeti yüksektir. UFO sisteminde dönümde yaklaşık 180-190 fidan dikimi yapılabilmektedir. Sistemi geliştiren Dr. Matthew Whiting Washington State Üniversitesi’nde yürüttüğü araştırmada kirazda üçüncü yılda dekara 750-1000 kg, dördüncü yılda ise yaklaşık 2000 kg meyve alınabileceğini bildirmiştir. Bu sistemin geleneksel çoklu lider sistemlerine kıyasla hasat etkinliğini %72 arttırdığını vurgulamıştır.
Ülkemizde UFO sisteminin denemeleri, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bahçe Bitkileri Araştırma ve Uygulama Bahçesinde Mevlüt Batuhan KOŞAR tarafından yapılmıştır. Dört yıl devam ettirilen araştırmadan elde edilen bilimsel verilerin ışığında kayısı, erik, ayva, elma, vişne ve armut türlerinde UFO sisteminin uygulanabileceği şeftali yetiştiriciliği için sistemin uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.