İran’a BM yaptırımları geri döndü: Snapback mekanizması devrede!
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 2231 sayılı kararı kapsamında yer alan ve “snapback” adıyla bilinen otomatik yaptırım süreci, diplomatik görüşmelerde uzlaşma sağlanamayınca gece yarısı yürürlüğe girdi. Böylece 2015 tarihli nükleer anlaşma ile kaldırılan yaptırımlar yeniden devreye sokuldu.
İngiltere, Fransa ve Almanya’dan oluşan Avrupa üçlüsü (E3), 28 Ağustos’ta snapback mekanizmasını harekete geçirdi. 30 günlük sürecin sonunda uluslararası yaptırımların geri dönmesiyle birlikte İran üzerindeki baskı yeniden küresel boyuta taşındı.
YAPTIRIMLAR AKTİFLEŞTİ
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Tahran yönetimine “iyi niyetle masaya oturma” çağrısı yaptı. Rubio, BM üyelerine de seslenerek yaptırımların “gecikmeden uygulanması” gerektiğini vurguladı. E3 ülkeleri ise yayımladıkları ortak açıklamada, “İran’ın hiçbir zaman nükleer silah sahibi olmamasını sağlayacak diplomatik çözüm arayışına devam edileceğini” belirtti.
GAZZE, SURİYE VE KÜRESEL GÜVENLİK DENKLEMİNDE İRAN
Avrupa ülkeleri, Tahran’a olası “gerilimi artırıcı adımlardan uzak durması” yönünde de uyarıda bulundu. Yeni yaptırımlar, yalnızca Batı’nın değil, artık BM’nin tüm üyelerinin sorumluluğunda olacak. Bu durum, İran’ın bölgesel faaliyetlerini de uluslararası gündemin üst sırasına taşıdı.
BMGK’DE TASARILAR REDDEDİLDİ
19 Eylül’de Güney Kore tarafından sunulan, yaptırımların hafifletilmesini öngören tasarı 9’a karşı 4 oyla reddedildi. Ardından 26 Eylül’de Çin ve Rusya’nın, yaptırımların 6 ay ertelenmesi yönündeki önerisi de yeterli destek bulamadı.
WASHİNGTON ÇEKİLDİ
ABD, Donald Trump döneminde 2018’de anlaşmadan çekilmiş, ardından ağır yaptırımlar devreye alınmıştı. Avrupa ülkeleri buna karşı çıkmış olsa da İran’a verdikleri ekonomik sözleri yerine getiremedi. Bu süreçte Tahran, taahhütlerini kademeli olarak askıya aldı ve 2020’den itibaren yüzde 60’a kadar uranyum zenginleştirmeye başladı.
İran, yaptırımlar kaldırıldığı takdirde anlaşmaya yeniden uyacağını defalarca açıkladı. Ancak İsrail’in saldırıları ve ABD’nin tavrı nedeniyle müzakereler sonuçsuz kaldı. Avrupa ülkeleri, snapback kararını “son çare” olarak nitelendirirken, İran’ı anlaşmayı “neredeyse tamamen ihlal etmekle” suçladı.
"AVRUPA HUKUKEN YETKİLİ DEĞİL"
İran yönetimi ise mekanizmanın işletilmesini hukuksuz buluyor. Tahran’a göre, ABD 2018’de anlaşmadan çekildiği için Avrupa ülkeleri de yükümlülüklerini yerine getirmeyerek “katılımcı” sıfatını kaybetti. Bu nedenle Avrupa’nın snapback’i başlatma hakkı olmadığını savunuyor. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Avrupalılarla görüşmelerimizde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile iş birliğine açık olduğumuzu defalarca belirttik. Ancak ABD sürekli yeni bahaneler üreterek anlaşmayı engelliyor. Gerçek şu ki, Washington güçlü bir İran’ı hazmedemiyor ve bizi zayıflatmaya çalışıyor.”
