Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü nedir? Hangi tarihten beri kutlanıyor?

Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1998 yılında, 1791 yılında Haiti’de gerçekleşen ve tarihin ilk başarılı köle ayaklanması olarak bilinen Haiti Devrimi’nin başlangıç tarihi olan 22-23 Ağustos gecesine ithafen belirlenmiştir.

TARİHSEL ARKA PLANI

Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü, özellikle transatlantik köle ticaretini ve bu ticaretin insanlık tarihindeki karanlık etkilerini anmak için düzenlenmektedir. Transatlantik köle ticareti, 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Avrupa, Afrika ve Amerika arasında gerçekleşen ve yaklaşık 15-30 milyon Afrikalının zorla yurtlarından koparılarak köleleştirildiği bir süreçtir. Bu ticaret, Avrupa ülkeleri (İspanya, Portekiz, Hollanda, İngiltere, Fransa) ve Yeni Dünya’daki sömürge yerleşimcileri tarafından kontrol edilmiştir. Köleleştirilen insanlar, Atlantik Okyanusu üzerinden Amerika ve Karayipler’e taşınarak şeker, pamuk, tütün gibi ürünlerin üretiminde kullanılmıştır. Bu süreç, tarihin en büyük nüfus tehcirlerinden biri olarak kabul edilir ve insanlık tarihinin en büyük trajedilerinden biridir.

KIRILMA NOKTASI HAİTİ DEVRİMİ

Haiti Devrimi (1791-1804), anma gününün temelini oluşturan olaydır. 22-23 Ağustos 1791 gecesi, o dönemde Fransız sömürgesi olan Santo Domingo’da (bugünkü Haiti ve Dominik Cumhuriyeti) Afrika asıllı köleler, özgürlükleri için Fransız sömürge yönetimine karşı ayaklanmıştır. Bu isyan, beş yıl süren mücadele sonucunda kölelerin özgürlüklerini kazanması ve köleliği resmen kaldıran bağımsız bir Haiti devletinin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Haiti Devrimi, kölelik sistemine karşı mücadelede bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve köleleştirilmiş halkların direniş ruhunu simgeler.

KUTLANMA AMAÇLARI NELERDİR?

UNESCO’nun “Köleleştirilmiş Halkların Rotaları: Direniş, Özgürlük ve Miras” projesiyle uyumlu olarak düzenlenen bugün, şu amaçları taşır:

Tarihi Hatırlamak: Köle ticaretinin insanlık tarihindeki yıkıcı etkilerini ve bu süreçte yaşanan insanlık dışı muameleleri hatırlatmak.

Farkındalık Yaratmak: Köleliğin tarihsel ve güncel sonuçları (örneğin ırkçılık, eşitsizlik) hakkında farkındalık oluşturmak.

Eğitim ve Bilinçlendirme: Kölelik tarihinin sessizliğini kırmak ve yeni nesillere bu dönemin derslerini aktarmak.

Özgürlük ve Eşitlik Mücadelesini Desteklemek: Günümüzde modern kölelik, insan ticareti ve çocuk işçiliği gibi sorunlara karşı mücadele etmeyi teşvik etmek.

KÖLE TİCARETİNİN TARİHSEL BOYUTLARI

Köle ticaretinin tarihin olağan akışında kara lekeleri tüm kıtalara sirayet etmiştir:

Transatlantik Köle Ticareti: Avrupa’dan Afrika’ya silah, tekstil gibi ürünlerin götürülmesi, Afrika’dan kölelerin alınarak Amerika’ya taşınması ve Amerika’dan tarım ürünlerinin Avrupa’ya getirilmesiyle oluşan “Üçgen Ticaret” sistemi, köle ticaretinin temelini oluşturmuştur. Bu süreçte yaklaşık 17 milyon Afrikalı, özgürlüklerinden yoksun bırakılarak köleleştirilmiştir.

Hint Okyanusu Köle Ticareti: Batılı sömürgeciler, 17. ve 18. yüzyıllarda Madagaskar, Mauritius gibi adaları sömürgeleştirerek Afrika ve Asya’dan köle getirmiştir.

Ekonomik ve Sosyal Etkiler: Köle ticareti, Avrupa ve Amerika’daki ekonomik büyümeyi desteklerken, Afrikalı topluluklarda demografik, sosyal ve ekonomik yıkımlara yol açmıştır. Ayrıca, köleliği meşrulaştırmak için ırkçı ideolojiler yaygınlaşmış, bu da günümüzdeki ırkçılık sorunlarının kökenini oluşturmuştur.

KÖLELİĞİN YASAKLANMASI

Kölelik, 19. yüzyıldan itibaren çeşitli ülkelerde yasaklanmaya başlamıştır:

İngiltere ve ABD: 1807’de köle ticareti yasaklanmış, ancak kölelik uygulaması daha sonra kaldırılmıştır.

Osmanlı Devleti: 1847’de Sultan Abdülmecid döneminde kölelik bir fermanla yasaklanmıştır.

Suudi Arabistan ve Yemen: 1962’de kölelik kaldırılmıştır.

Moritanya: Kölelik, 1981’de resmen yasaklanmış, ancak 2007’ye kadar etkili yaptırımlar uygulanmamıştır. Günümüzde bazı bölgelerde modern kölelik biçimleri devam etmektedir.

Uluslararası Düzeyde: 1926’da Milletler Cemiyeti, köleliği küresel olarak yasaklamış ve bu karar Birleşmiş Milletler tarafından teyit edilmiştir.

GÜNÜMÜZDE MODERN KÖLELİK

Geleneksel kölelik yasaklanmış olsa da, modern kölelik biçimleri (zorla çalıştırma, insan ticareti, zorla evlendirme, çocuk işçiliği) dünya genelinde devam etmektedir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve UNICEF’e göre:

Dünya genelinde 40 milyondan fazla insan modern kölelik koşullarında yaşamaktadır.

160 milyondan fazla çocuk işçi bulunmaktadır, bunların yaklaşık 80 milyonu tehlikeli koşullarda çalışmaktadır.

Özellikle Sahra Altı Afrika, Asya ve bazı Müslüman çoğunluklu ülkelerde (Moritanya, Mali, Nijer) modern kölelik yaygınlığını sürdürmektedir.

HANGİ ETKİNLİKLERLE ANILIYOR?

Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü, dünya çapında çeşitli etkinliklerle anılmaktadır:

Haiti ve Senegal: 1998’de Haiti’de ve 1999’da Senegal’deki Goree Adası’nda ilk anma etkinlikleri düzenlenmiştir.

UNESCO Etkinlikleri: Kölelik tarihine dair sergiler, belgeseller ve eğitim programları düzenlenir.

Londra Notting Hill Karnavalı: 1966’dan beri düzenlenen bu festival, köleliğin kaldırılmasını kutlamayı amaçlar ve Avrupa’nın en büyük sokak festivali olarak bilinir.