Soma faciası 11. yılında! Adalet yerini buldu mu? Güvenlik önlemleri ne durumda?

13 Mayıs 2014’te Türkiye’nin en büyük 'iş cinayeti' olarak kayıtlara geçen Soma maden faciasının üzerinden tam 11 yıl geçti. 301 madencinin yaşamını yitirdiği o kara günün ardından verilen sözler, açılan davalar ve yapılan düzenlemeler bugün ne kadar karşılık buldu? Aileler hâlâ adalet bekliyor, madenciler ise “yeni bir facia olur mu” korkusuyla yerin metrelerce altında çalışmaya devam ediyor.

13 MAYIS 2014'TE NE OLDU?

2014 yılının 13 Mayıs günü, Manisa’nın Soma ilçesinde Soma Kömür İşletmeleri A.Ş.’ye ait maden ocağında trafo patlaması sonucu çıkan yangında 301 madenci hayatını kaybetti. Türkiye, iş güvenliği alanında en büyük facialardan biriyle sarsıldı. Ülke genelinde yas ilan edildi, binlerce insan sokaklara döküldü.

YARGI SÜRECİ: DEĞİŞEN KARARLAR, DÜŞEN CEZALAR

Facianın ardından açılan dava süreci yıllarca sürdü. 301 madencinin hayatını kaybettiği Soma faciasına ilişkin yargı süreci yıllar sonra da devam ederken, Soma 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülen kamu görevlilerine yönelik davada 29 nisan günü karar çıkmış ve yargılanan 28 kamu görevlisinden 10’unun beraatine, 18 sanığa ise 5 ay ile 6 ay 7 gün arasında değişen hapis cezaları verilmişti.

Faciaya ilişkin daha önceki yargılamalarda Soma Kömür İşletmeleri AŞ’nin üst düzey yöneticileri Can Gürkan, Ramazan Doğru, Akın Çelik, İsmail Adalı, Ertan Ersoy ve Mehmet Ali Günay Çelik tutuklanmış ve dava süreci başlamıştı. Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi, 5 sanığa 15 ile 22 yıl 6 ay arasında hapis cezası verirken, 9 sanık adli kontrolle serbest bırakılmış, 37 sanık ise beraat etmişti. Ancak İzmir Bölge Adliye Mahkemesi Can Gürkan'ın tahliyesine karar vermişti.

Yargıtay’ın yerel mahkeme kararını bozmasının ardından yapılan yeni yargılamada Can Gürkan’a 20 yıl, maden mühendisleri Adem Ormanoğlu ve Efkan Kurt’a 12 yıl 6’şar ay hapis cezası verildi. Sanıklardan Haluk Evinç ise beraat etti.

Son kararların ardından mağdur ailelerin avukatlarından Murat Kemal Gündüz, verilen cezaların yetersiz olduğunu belirterek istinaf yoluna başvuracaklarını ve tüm hukuki yolları tüketeceklerini ifade etti.

MADENCİLER: "AYNI TEHLİKE SÜRÜYOR"

Facianın ardından madenlerde iş sağlığı ve güvenliği yasaları yeniden düzenlendi. Ancak yer altında çalışan işçiler, alınan önlemlerin kâğıt üzerinde kaldığını savunuyor. Türkiye Maden İşçileri Sendikası temsilcilerine göre, birçok özel maden işletmesinde hâlâ denetimsizlik hakim. Zorunlu iş güvenliği eğitimleri ise çoğu zaman göstermelik olarak yapılıyor. Soma’da farklı madenlerde çalışan işçilerle yapılan görüşmelerde en çok dile getirilen cümle ise “Bugün aynı şey tekrar yaşansa, yine ölümler olur”

TEKNİK RAPORLAR VE TESPİTLER

Faciayla ilgili hazırlanan bilirkişi raporlarında, üretim baskısı, denetim eksiklikleri ve yetersiz güvenlik önlemleri gibi unsurlar kazanın oluşumunda etkili faktörler olarak sıralandı. Raporlarda ayrıca madenin havalandırma sistemlerinde sorunlar olduğu ve yangının yayılmasını önleyici önlemlerin yeterli düzeyde olmadığı belirtildi.

AİLELERİN ADALET TALEBİ

Hayatını kaybeden 301 madencinin yakınları, her yıl düzenlenen anma törenleriyle sevdiklerini anarken, adalet taleplerini de dile getiriyor. Soma’daki şehitlik alanında bu yıl da anma etkinlikleri düzenlendi. Aileler, sorumluların tam olarak hesap vermediğini düşünüyor. Bazı sivil toplum kuruluşları da davanın tekrar ele alınması gerektiği yönünde çağrıda bulundu.

İŞ GÜVENLİĞİ TARTIŞMALARI DEVAM EDİYOR

Soma faciası, iş güvenliği konusunda Türkiye’deki uygulamaların ve denetim mekanizmalarının da sorgulanmasına neden oldu. Uzmanlar, kazanın ardından yürürlüğe giren yeni düzenlemelerin olumlu bir adım olduğunu, ancak uygulamada karşılaşılan zorlukların sürdüğünü belirtiyor. Sendikalar ise işçi sağlığı ve güvenliği önlemlerinin kalıcı hale gelmesi gerektiğini savunuyor.

SOMA’DA MADENCİLİK FAALİYETLERİ SÜRÜYOR

Facianın ardından bölgede bazı ocaklarda üretim bir süre durdurulsa da, Soma hâlâ Türkiye’nin önemli kömür üretim merkezlerinden biri konumunda. Bölgede faaliyet gösteren maden işletmeleri, yeni güvenlik standartları doğrultusunda üretim yapmayı sürdürüyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, facia sonrası madenlerdeki denetim sıklığının artırıldığını ve yeni güvenlik kriterlerinin uygulamaya konduğunu açıklamıştı.

11 YIL SONRA HÂLÂ GÜNDEMDE

Soma maden faciası, Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği konularında dönüm noktası olarak görülmeye devam ediyor. Kazanın yıldönümünde hem adalet çağrıları hem de iş güvenliğinin geliştirilmesi yönündeki talepler bir kez daha gündeme geldi. Faciaya ilişkin toplumsal hafıza canlılığını korurken, alınan önlemlerin yeterliliği ve uygulanabilirliği konusunda tartışmalar sürüyor.