Ankara Yazarlar Birliği Ödülü’nün sahibi Cemil Meriç kimdir?

Ankara Altındağ’da Cemil Meriç Kültür Merkezi bulunmaktadır. Etimesgut ilçesinde ise Cemil Meriç Anadolu Lisesi vardır.

Cemil Meriç, Türk düşünce tarihinin en önemli isimlerinden biridir. Yazar, çevirmen, sosyolog ve eleştirmen kimlikleriyle tanınan Cemil Meriç, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde Türk entelektüel hayatına derin izler bırakmıştır. Gözlerini genç yaşta kaybetmesine rağmen azmi, engin bilgisi ve özgün düşünce yapısıyla Türk aydınının sembol isimlerinden biri olmuştur. Fikirleri, doğu-batı çatışması, Türk modernleşmesi, kültür, ideoloji ve aydın sorumluluğu gibi konuları kapsar.

CEMİL MERİÇ’İN HAYATINDAN İZ DÜŞÜMLER

Cemil Meriç, 12 Aralık 1916’da Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde dünyaya geldi. Babası Mahmut Niyazi Bey, Osmanlı döneminde idari görevlerde bulunmuş bir memurdu. Ailesi, Balkan kökenli olup, Dimetoka’dan Hatay’a göç etmişti. Meriç’in çocukluğu, Osmanlı kültürünün son izlerini taşıyan bir ortamda geçti. İlk eğitimini Antakya’da aldı ve Fransızca öğrendi. Antakya, o dönemde Fransız mandası altındaydı ve Meriç’in erken yaşta batı kültürüyle tanışması, ilerideki fikir dünyasını şekillendirdi.

GÖRME YETİSİNİ TAMAMEN KAYBETTİ

Cemil Meriç, İstanbul’a gelerek Pertevniyal Lisesi’nde okudu, ancak göz rahatsızlığı (miyop ve glokom) nedeniyle öğrenimini sürdürmekte zorlandı. 1930’larda, 20’li yaşlarının başında görme yetisini tamamen kaybetti. Bu durum, onun hayatını derinden etkilese de entelektüel üretimini durdurmadı. Eşi Fevziye Hanım ve kızı Ümit Meriç’in desteğiyle, eserlerini yazdırmaya devam etti.

Cemil Meriç, bir dönem öğretmenlik yaptı, İstanbul Üniversitesi’nde Fransızca okutmanlık görevinde bulundu ve çok sayıda çeviri yaptı. Victor Hugo, Balzac, Alexandre Dumas gibi yazarların eserlerini Türkçeye kazandırdı. Ancak asıl katkısı, deneme ve eleştiri türünde yazdığı eserlerle oldu.

CEMİL MERİÇ’İN FİKİR DÜNYASI

Cemil Meriç, Türk düşünce hayatında bir köprü konumundadır. Osmanlı mirası ile batı düşüncesini harmanlamaya çalışmış, ancak körü körüne batıcılığı ya da doğuculuğu reddetmiştir.

Meriç, doğu ve batı medeniyetleri arasındaki çatışmayı sıkça ele aldı. Batı’nın teknolojik ve bilimsel üstünlüğünü kabul etmekle birlikte, doğunun manevi ve kültürel zenginliğini vurguladı. Ancak bu, romantik bir doğu hayranlığı değildi. Meriç, doğu toplumlarının kendi değerlerini modern bir çerçevede yeniden yorumlaması gerektiğini savundu. Umrandan Uygarlığa adlı eserinde, doğu toplumlarının “umran” (İbn-i Haldun’un kavramıyla, toplumsal dayanışma ve medeniyet) kavramını batının “uygarlık” anlayışıyla birleştirmesi gerektiğini öne sürdü.

CEMİL MERİÇ’İN BAŞLICA ESERLERİ

Cemil Meriç’in eserleri, deneme ve eleştiri türünde yoğunlaşır. Onun yazıları, aforizmalarla dolu ve yoğun bir üsluba sahiptir.

Bu Ülke (1974): Meriç’in en bilinen eseri. Türk düşünce hayatına, modernleşmeye ve aydınlara dair eleştirel denemeler içerir. Türkiye’nin kültürel ve entelektüel sorunlarını derinlemesine inceler.

Mağaradakiler (1978): Türk aydınının portresini çizen bu eser, aydınların toplumdan kopukluğunu ve batı hayranlığını eleştirir. Eflatun’un “mağara alegorisi”ne atıfla yazılmıştır.

Umrandan Uygarlığa (1974): Doğunun “umran” kavramı ile batının “uygarlık” kavramını karşılaştırır ve bir sentez önerir.

Kırk Ambar (1980): Meriç’in çeşitli konulardaki denemelerini topladığı bir eserdir. Edebiyat, felsefe ve kültür üzerine yazılar içerir.

Bir Dünyanın Eşiğinde: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecindeki kültürel ve sosyal dönüşümleri inceler.

Işık Doğudan Gelir: Doğunun manevi ve kültürel değerlerini savunan bir eserdir.

CEMİL MERİÇ’İN KAZANDIĞI ÖDÜLLER

1974: Türkiye Millî Kültür Vakfı Ödülü
1983: Türkiye Millî Kültür Vakfı Ödülü, Ankara Yazarlar Birliği Derneği'nin Yılın Yazarı Ödülü
1981: Türkiye Yazarlar Birliği Yılın Fikir Eserleri Ödülü
2015: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü