Ankara Nallıhan doğumlu Adalet Ağaoğlu kimdir?

Çoklu organ yetmezliği sebebiyle 14 Temmuz 2020’de hayatını kaybeden Adalet Ağaoğlu’nun cenazesi 15 Temmuz günü Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Adalet Ağaoğlu, 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli romancılarından biri olarak kabul edilen Türk yazar, oyun yazarı, öykücü, deneme yazarı ve anı yazarıdır. Eserlerinde birey-toplum ilişkilerini, Türkiye’nin toplumsal ve siyasal dönüşüm süreçlerini, modernleşme çabalarını, aydın bunalımını ve kadın-erkek ilişkilerini derinlemesine ele almış; bilinç akışı, iç monolog ve bağımsız iç konuşma gibi yenilikçi anlatım tekniklerini ustalıkla kullanmıştır. Çok yönlü bir edebiyatçı olarak roman, öykü, tiyatro oyunu, deneme ve anı gibi farklı türlerde eserler vermiştir. Türk edebiyatında “zaman ustası” olarak anılan Ağaoğlu, eserleriyle hem edebi hem de toplumsal tartışmalara yön vermiştir.

ANKARA’DA GEÇEN HAYATINDAN İZ DÜŞÜMLER

Adalet Ağaoğlu, kumaş tüccarı Hafız Mustafa Sümer ile İsmet Sümer’in kızı olarak 23 Ekim 1929 yılında Ankara’nın Nallıhan ilçesinde doğdu. Nüfus cüzdanındaki adı Fatma İnayet Sümer’di, ancak üniversite yıllarında mahkeme kararıyla adını Adalet olarak değiştirdi. Dört çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu ve tek kızı olan Ağaoğlu’nun kardeşleri Dr. Cazip Sümer (1925-1975), oyun yazarı ve oyuncu Güner Sümer (1936-1977) ve iş insanı Ayhan Sümer’di (1930-2020). Çocukluğu Nallıhan’da geçti; bu dönemde yaşadığı deneyimler, ileride eserlerine yansıyan önemli bir zemin oluşturdu. 1938 yılında ailesiyle Ankara’ya taşındı.

Adalet Ağaoğlu, ilköğrenimini Nallıhan’da tamamladı. Ortaöğrenimini Ankara Kız Lisesi’nde yaptı ve burada edebiyata ilgisi şiir yazarak başladı. 1950 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu. Bu eğitim, onun Batı edebiyatına ve modernist anlatım tekniklerine olan ilgisini pekiştirdi.

TRT ANKARA RADYOSU YILLARI

Adalet Ağaoğlu, 1951 yılında sınavla TRT Ankara Radyosu’na girdi. 1951-1970 yılları arasında TRT’de dramaturg, radyo tiyatrosu müdürü, program uzmanı ve Radyo Dairesi Başkanı gibi çeşitli görevlerde bulundu. 1970 yılında, TRT’nin özerkliğine el konulması gerekçesiyle istifa etti ve bu tarihten itibaren yalnızca yazarlıkla uğraştı.

ADALET AĞAOĞLU’NUN EDEBİ KİŞİLİĞİ

Adalet Ağaoğlu, Türk edebiyatında modernist anlatımın öncülerinden biri olarak kabul edilir. Eserlerinde bireyin iç dünyasını, toplumla çatışmalarını ve Türkiye’nin modernleşme süreçlerini derinlemesine incelemiştir. Edebiyat anlayışını şu sözlerle ifade etmiştir: “Tek anlatıcıya son vermek; an’ların anlatıcısı olmak; yer-zaman öğelerine değişiklik getirmek.” Bu yaklaşımı, eserlerinde bilinç akışı, iç monolog ve bağımsız iç konuşma tekniklerini kullanmasıyla somutlaşır.

ADALET AĞAOĞLU’NUN ESERLERİ

Adalet Ağaoğlu, edebiyatın hemen hemen her türünde eser vermiştir. Romanları kadar tiyatro oyunları, öyküleri, denemeleri ve anıları da Türk edebiyatında önemli bir yer tutar.

ROMAN

1973: Ölmeye Yatmak
1976: Fikrimin İnce Gülü
1979: Bir Düğün Gecesi
1980: Yazsonu
1984: Üç Beş Kişi
1987: Hayır...
1991: Ruh Üşümesi
1993: Romantik Bir Viyana Yazı
2014: Dert Dinleme Uzmanı

TİYATRO VE RADYO OYUNLARI

1953: Bir Piyes Yazalım - oynanmış, basılmamış
1955: Yaşamak - radyo oyunu, yayınlanmış, basılmamış
1964: Evcilik Oyunu
1967: Tombala
1969: Çatıdaki Çatlak
1969: Sınırlarda
1973: Üç Oyun: Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar
1976: Kendini Yazan Şarkı
1991: Çok Uzak - Fazla Yakın
1992: Duvar Öyküsü - Çocuklar ve Büyükler için Müzikli Danslı Oyun
1996: Fikrimin İnce Gülü
2011: Çağımızın Tellalı

ÖYKÜ

1974: Yüksek Gerilim
1978: Sessizliğin İlk Sesi
1982: Hadi Gidelim
1997: Hayatı Savunma Biçimleri

ADALET AĞAOĞLU’NUN ALDIĞI ÖDÜLLER

1970: Sanat Sevenler Derneği, Tombala ile
1974: TDK Tiyatro Ödülü
1975: Sait Faik Hikâye Armağanı, Yüksek Gerilim ile
1979: Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile
1980: Orhan Kemal Roman Armağanı, Bir Düğün Gecesi ile
1980: Madaralı Roman Ödülü, Bir Düğün Gecesi ile
1991: Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü, Çok Uzak Fazla Yakın ile
1992: Lebon Kültür Merkezi (Lebon Cinema Clup) Edebiyat Ödülü, Ruh Üşümesi ile
1995: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
1997: Aydın Doğan Roman Ödülü, Romantik Bir Viyana Yazı ile
2018: Erdal Öz Edebiyat Ödülü