Evlenen kadının kızlık soyadını kullanamaması sorunu
Ülkemizde bilindiği üzere kadın evlendiğinde kocanın soyadını almaktadır. Bu durum esasında Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesi gereğince gerçekleşmekteydi. Geçmiş zaman ekiyle söylememin nedeni ilgili madde Anayasa Mahkemesinin 22/2/2023 Tarihli ve E: 2022/155, K: 2023/38 Sayılı Kararı ile iptal edilmiştir. İptal Edilen TMK 187 şu şekildedir: ”Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.”
Görüldüğü üzere madde kadının kocasının soyadını almasına ek seçenek olarak nüfus müdürlüğüne yapacağı başvuruyla kendi soyadını da birlikte kullanma imkanı vermekteydi. Fakat ilgili madde kadının tek başına kendi kızlık soyadını kullanmasına engel teşkil etmekteydi. Anayasa Mahkemesinin bu engeli kaldırmasının nedeni ise daha çok Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine aykırılık teşkil etmesinden kaynaklanmıştır. Öyle ki kadının kocasının soyadını taşımak zorunda bırakılması cinsiyet ayrımcılığı niteliğindedir. Madde ayrıca Anayasa’nın 10. maddesindeki cinsiyet eşitliği ilkesine de aykırılık teşkil etmekteydi.
Anayasa Mahkemesi bu engeli ortadan kaldırsa da sık sık gündeme gelen kadının kızlık soyadını tek başına kullanamaması sorunu halen devam etmektedir. Bunun sebebi ise 2505 sayılı Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği’nin halen bu hususa yönelik olarak düzenlenmemiş olmasıdır. Bu düzenleme yapılmadığından kadının sadece kendi soyadını kullanmak yönündeki talepleri nüfus müdürlüğü tarafından haklı olarak reddedilmektedir. Haklı olarak dememin sebebi ise Nüfus Müdürlüğünün yönetmeliğe uygun hareket etmesinin haklılığından dolayıdır.
Kendi soyadını tek başına kullanmak isteyen kişiler nüfus müdürlüğüne yapmış oldukları müracaat reddedildiği takdirde mahkemeye başvurmak suretiyle kızlık soyadının tek başına kullanılması yönünde karar almaları gerekmektedir. Aslında bu dava soyadı değişikliği davası niteliğindedir. Çünkü kadın evlenerek kocasının soyadını almış olacağından akabinde mahkemeye başvurmak suretiyle soyadını değiştirmeyi talep etmektedir. Özetlemek gerekirse evlenen kadın kızlık soyadını tek kullanmak istediği zaman şu yolu izlemelidir;
Öncelikle sadece kendi soyadını kullanmak için nüfus müdürlüğüne başvuru yapılmalıdır.
Başvuru reddedildiği takdirde ise mahkeme yoluna başvurmak suretiyle soyadı değişikliği talep edilmelidir. Yazımızı Anayasa’nın 10. maddesi ile bitirelim;
“Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. ”
İlgili köşe yazıma ilişkin ve genel hukuki konularda danışacağınız sorularınız için bana av.akinozbey@gmail.com e-posta adresinden yazabilirsiniz.