Hemen çöpe atın! Buzdolabınızdaki o ürünler beyninizi çürütüyor! İşte yasaklı 6 madde!

Sinir bilim ve beslenme epidemiyolojisi alanlarında yapılan yeni bir araştırma, Neurology dergisinde yayımlandı. Çalışma, aspartam, sakarin, asesülfam-K, eritritol, sorbitol ve ksilitol gibi yaygın tatlandırıcıların bilişsel gerileme ile ilişkili olduğunu gösterdi. Buna karşın, tagatoz adlı tatlandırıcıda böyle bir ilişki gözlenmedi.

YAPAY TATLANDIRICILAR BEYNİ ETKİLİYOR

Araştırma, diyet verilerinin ayrıntılı biçimde incelendiği ve katılımcıların uzun süreli nöropsikolojik testlerle takip edildiği kapsamlı bir çalışmaya dayanıyor. Bilim insanları, bulguların yapay tatlandırıcıların beyin sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerine dikkat çektiğini belirtiyor.

Ancak uzmanlar, çalışmanın gözlemsel nitelikte olduğunu, dolayısıyla nedenselliği kesin olarak kanıtlamadığını vurguluyor. Buna rağmen uzun süreli takip ve ayrıntılı veri toplama yöntemi, araştırmanın güvenilirliğini artırıyor.

Bu altılı, modern gıda endüstrisinin “şeker yerine geçen mucizeleri” olarak pazarlanan ama bilim dünyasında epey tartışma yaratan yapay ve yarı-doğal tatlandırıcılardır. Peki bu altılı hangi ürünlerde görülüyor? İşte yanıtı...

ALTI YAPAY TATLANDIRICI VE ÖZELLİKLERİ

Aspartam: En yaygın yapay tatlandırıcılardan biri. Diyet kolalarda, sakızlarda ve düşük kalorili tatlılarda sıkça kullanılır. Şekerden yaklaşık 200 kat daha tatlıdır. Fenilalanin adlı bir amino asit içerdiği için fenilketonüri hastaları (PKU) için zararlıdır. Isıya dayanıklı değildir, bu yüzden pişirme işleminde tadı bozulur.

Sakarin: Tarihi en eski tatlandırıcılardan. 19'uncu yüzyılın sonlarında keşfedildi. Şekerden yaklaşık 300–400 kat daha tatlıdır. 1970’lerde kanserle ilişkilendirilmişti ama sonraki araştırmalar bu riski insanlar için doğrulamadı. Yine de metalimsi bir art tadı vardır, bu yüzden genelde diğer tatlandırıcılarla karıştırılır.

Asesülfam-K (Acesulfame Potassium): Kalorisiz ve ısıya dayanıklı bir tatlandırıcı. Genelde diğer tatlandırıcılarla karışım hâlinde kullanılır çünkü kendi başına acı bir art tadı olabilir. Şekerden yaklaşık 200 kat tatlıdır. Vücutta metabolize edilmez, idrarla atılır.

Eritritol: Doğal kaynaklardan (örneğin mısır nişastasından) elde edilen bir şeker alkolü (poliol). Şekerden daha az tatlı (yaklaşık yüzde 70’i kadar) ama neredeyse kalorisizdir. Genelde “doğal tatlandırıcı” olarak satılır. Fazla tüketilirse mide rahatsızlıkları yapabilir. 2023’te yapılan bazı çalışmalar, yüksek miktarda eritritolün kan pıhtılaşması riskini artırabileceğini öne sürdü.

Sorbitol: Bir diğer şeker alkolü. Elma, armut gibi meyvelerde doğal olarak bulunur ama endüstride genellikle glikozdan üretilir. Şekerden daha az tatlıdır ve genellikle “şekersiz” sakız, diş macunu, diyet tatlı gibi ürünlerde kullanılır. Fazla miktarda alınırsa ishal yapabilir.

Ksilitol: Bu da doğal bir şeker alkolü. Özellikle diş dostu olmasıyla bilinir, bakteriler tarafından fermente edilmediği için diş çürüğüne neden olmaz. Genellikle diş macunu ve şekersiz sakızlarda bulunur. Ancak köpekler için son derece zehirlidir.

Genel olarak bu maddelerin ortak noktası ise tatlı hissini verirken ya hiç kalori sağlamazlar ya da çok az sağlarlar. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar, metabolik etkilerinin sandığımız kadar masum olmayabileceğini, bağırsak florası ve hatta beyin işlevleri üzerinde olası etkilerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini gösteriyor.