Dünya Sağlık Örgütünden korkutan uyarı! Bulaşıcı hastalıklarda dengesiz ilerleme!

Dünya Sağlık Örgütünün resmi X hesabından yapılan açıklamada, difteri, tetanos ve boğmaca aşısının
kapsamındaki servet eşitsizliğine ve bulaşıcı hastalıkların ilerleme durumundaki dengesizliğe dikkati çekti. Yapılan paylaşımda şu bilgiler yer aldı:

"DSÖ, COVID-19 salgınının can kaybı, uzun ömür ve genel sağlık ve refah üzerinde neden olduğu daha derin sağlık etkilerini ortaya koyan Dünya sağlık istatistikleri raporu 2025'i yayınladı. Sadece iki yılda, 2019 ile 2021 arasında, küresel yaşam beklentisi 1,8 yıl düştü - yakın tarihin en büyük düşüşü - on yıllık sağlık kazanımlarını tersine çevirdi. COVID-19 ile bağlantılı artan anksiyete ve depresyon seviyeleri, küresel sağlıklı yaşam beklentisini 6 hafta azalttı - aynı dönemde bulaşıcı olmayan hastalıklardan (NCD'ler) kaynaklanan daha düşük ölüm oranından elde edilen kazanımların çoğunu sildi.

Rapor ayrıca, DSÖ'nün üç milyar hedeflerine doğru ilerlemeye ilişkin küresel verileri özetleyerek, yalnızca pandemi şokunun değil, aynı zamanda pandemiden önce başlayan ve ardından daha yavaş bir toparlanmanın izlediği daha uzun süreli bir ilerleme eğiliminin etkilerini de ortaya koyuyor. DSÖ, genel ilerlemenin tehdit altında olduğu ve tekrar yola girmek için acil küresel eyleme ihtiyaç duyulduğu konusunda uyarıyor.

“Her veri noktasının arkasında bir kişi var; beşinci yaş gününü göremeyen bir çocuk, doğum sırasında hayatını kaybeden bir anne, önlenebilir bir hastalık yüzünden kısa kesilen bir hayat,” diyor DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. “Bunlar önlenebilir trajediler. Erişim, koruma ve yatırımda kritik boşluklara işaret ediyorlar; özellikle kadınlar ve kızlar için. Sağlık ilerlemesi yavaşlıyor. Her hükümetin, hizmet verdiği insanlara karşı aciliyet, bağlılık ve hesap verebilirlikle harekete geçme sorumluluğu var.”

SAĞLIK İLERLEMESİ VE GERİLEMELERİ

Dünya Sağlık İstatistikleri 2025 raporu, DSÖ'nün Üçlü Milyar hedeflerine doğru karışık bir ilerleme gösteriyor. 2024'ün sonuna kadar tahmini 1,4 milyar daha fazla insan daha sağlıklı yaşıyordu ve 1 milyar hedefini aştı. Daha sağlıklı yaşamlardaki ilerleme, tütün kullanımının azaltılması, iyileştirilmiş hava kalitesi ve suya, hijyene ve sanitasyona daha iyi erişimle sağlandı. Ancak temel sağlık hizmetlerinin kapsamının artırılması ve acil durumlardan korunma yönündeki ilerleme geride kaldı; sadece 431 milyon daha fazla insan maddi sıkıntı çekmeden temel sağlık hizmetlerine erişebildi ve yaklaşık 637 milyon daha fazla insan sağlık acil durumlarından daha iyi korundu.

Anne ve çocuk ölümleri küresel hedeflere ulaşmak için yeterince hızlı düşmüyor. İlerleme durdu ve milyonlarca hayatı riske attı. Bu yavaşlama, yirmi yıllık kayda değer kazanımların ardından geldi: 2000 ile 2023 arasında anne ölümleri %40'ın üzerinde düştü ve 5 yaş altı çocuk ölümleri yarıdan fazla azaldı. Ancak birincil sağlık hizmetlerine yetersiz yatırım, kalifiye sağlık çalışanı eksikliği ve aşılama ve güvenli doğum gibi hizmetlerdeki boşluklar artık ülkeleri geride tutuyor.

2030 hedeflerine ulaşmak için acilen rota düzeltmesi yapılmadığı takdirde dünya, 2024-2030 yılları arasında 700 bin anne ölümünü ve 8 milyon 5 yaş altı ölümünü önleme şansını kaybetme riskiyle karşı karşıyadır.

KRONİK HASTALIKLAR DAHA FAZLA CAN KAYBINA YOL AÇIYOR

Kalp hastalığı, felç, diyabet ve kanser gibi NCD'lerden kaynaklanan erken ölümler, nüfus artışı ve yaşlanmanın etkisiyle artıyor ve artık dünya çapında 70 yaş altı kişiler arasındaki ölümlerin çoğunu oluşturuyor. Dünya şu anda NCD erken ölüm oranını 2030 yılına kadar üçte bir oranında azaltma yolundan sapmış durumda. Hükümetler ve sivil toplum harekete geçmeyi taahhüt ettiğinde ilerleme mümkün oldu: tütün kullanımı azalıyor ve küresel alkol tüketimi 2010 ile 2022 arasında kişi başına 5,7 litreden 5,0 litreye düştü. Hava kirliliği dünya çapında önlenebilir ölümlerin en önemli nedenlerinden biri olmaya devam ediyor. Zayıf ruh sağlığının etkisi ilerlemeyi engellemeye devam ediyor.

Temel sağlık hizmetlerindeki toparlanma henüz tamamlanmadı. 2030 yılına kadar 11,1 milyon sağlık çalışanı açığının hala öngörüldüğü ve açığın yaklaşık %70'inin DSÖ Afrika ve Doğu Akdeniz bölgelerinde yoğunlaştığı belirtiliyor.

"Güçlü sağlık sistemleri güçlü sağlık bilgilerine dayanır. Zamanında, güvenilir veriler daha iyi kararlar ve daha hızlı sonuçlar getirir," dedi WHO Sağlık Verileri ve Analitiği Birimi Başkanı Dr. Haidong Wang. "WHO, sağlık bilgi sistemlerini güçlendirmek için SCORE stratejisi ve ülkeler ve sistemler genelinde verilerin değerini standartlaştırmaya, iyileştirmeye ve açığa çıkarmaya yardımcı olan Dünya Sağlık Veri Merkezi aracılığıyla ülkeleri destekliyor."

BULAŞICI HASTALIKLARDA DENGESİZ İLERLEME

HIV ve TB vaka oranları düşüyor ve daha az sayıda insan ihmal edilmiş tropikal hastalıklar için tedaviye ihtiyaç duyuyor. Ancak sıtma 2015'ten beri yeniden canlanıyor ve antimikrobiyal direnç halk sağlığı açısından bir sorun olmaya devam ediyor . 2023'te, üçüncü doz difteri-boğmaca-tetanos içeren aşı (DTP3) dahil olmak üzere çocukluk çağı aşılama kapsamı pandemi öncesi seviyelere dönmedi. Birçok ülke ayrıca yetersiz beslenme, hava kirliliği ve güvenli olmayan yaşam koşulları gibi temel sağlık risklerini ele almada geride kalıyor.

Uluslararası yardımlardaki son kesintiler, özellikle en büyük sağlık hizmeti ihtiyaçlarına sahip ülkelerde ilerlemeyi istikrarsızlaştırmakla daha da tehdit ediyor. Zorlukla kazanılan kazanımları korumak ve artan tehditlere yanıt vermek için hem yerel hem de uluslararası kaynaklardan sürdürülebilir ve öngörülebilir finansmana acilen ihtiyaç duyulmaktadır .

“Bu rapor, dünyanın sağlık kontrolünde başarısız olduğunu gösteriyor. Ancak ülkeler hızlı ilerlemenin mümkün olduğunu gösterdi,” dedi DSÖ Veri, Analitik ve Etki için Teslimat Genel Müdür Yardımcısı Dr. Samira Asma. “Birlikte, verilerin daha zamanında ve daha doğru olduğu, programların sürekli olarak iyileştirildiği ve erken ölümlerin nadir hale geldiği bir dünyaya ulaşabiliriz. Hız, ölçek ve akıllı yatırımlarla her ülke ölçülebilir kazanımlar sağlayabilir.”

Wealth-related inequality in the coverage of the three-dose diphtheria, tetanus, and pertussis vaccine (DTP3) has reduced by more than half across 19 low-income countries over the past decade.

🔗https://t.co/ryk0RzTMtc pic.twitter.com/yalHAWFcH6

— World Health Organization (WHO) (@WHO) May 18, 2025