Ekranın toplumsal yansıması: Diziler hayatı mı taklit ediyor, hayat mı dizilere benziyor?

Dünyanın dört bir yanında milyonlarca insan tarafından hayranlıkla izlenen Türk dizileri, Türkiye için önemli bir kültürel ihracat başarısı. Ancak madalyonun diğer yüzünde, ülke içinde giderek yükselen bir tartışma var: Ekranda normalleşen mafya kültürü, toksik ilişkiler ve şiddet sarmalı, acaba toplumun dokusuna nasıl etki ediyor? Bu analiz, ekranın bir ayna mı yoksa bir şekillendirici mi olduğu sorusunun izini sürüyor.

YENİ "MAHALLE BASKISI" MAFYA ŞIKLIĞI VE ŞİDDETİN SIRADANLAŞMASI

Ana akım televizyon kanallarının prime-time kuşakları, son yıllarda takım elbiseli, lüks arabalara binen ve kendine has bir adalet anlayışına sahip olan mafya karakterlerinin egemenliği altına girmiş durumda. Güçlü, karizmatik ve çoğu zaman "haksızlığa karşı duran" anti-kahramanlar olarak sunulan bu karakterler, özellikle gençler arasında popüler kültür ikonlarına dönüşebiliyor.

Eleştirmenler, bu durumun iki önemli riski barındırdığını belirtiyor; Birincisi, yasa dışı yollarla elde edilen gücün ve zenginliğin özendirici bir unsur olarak sunulması. İkincisi ise en ağır suçların dahi belirli bir "racon" veya "namus" kisvesi altında meşrulaştırılarak şiddetin sıradanlaşmasına yol açması. Peki, ekranda gördüğümüz bu sahneler, sokaktaki adalet arayışını ve sorun çözme yöntemlerini ne yönde etkiliyor?

AŞK MI, BAĞIMLILIK MI? ÇARPIK İLİŞKİLERİN LABİRENTİ

Reyting sıralamasının bir diğer vazgeçilmezi ise toksik ve çarpık ilişkiler yumağı üzerine kurulu dramalar. Takıntılı aşklar, patolojik kıskançlık krizleri, psikolojik şiddet ve taraflardan birinin diğeri üzerinde kurduğu ezici güç dinamikleri, çoğu zaman "büyük bir tutku" olarak pazarlanıyor. Kadına yönelik şiddetin her türlüsünün toplumsal bir yara olduğu gerçeğiyle taban tabana zıt olan bu anlatılar, özellikle genç izleyicilerin sağlıklı ilişki algısını zedeleyebilme potansiyeli taşıyor. Dizilerde "aşkı için her şeyi yapan" karakterlerin tehlikeli eylemleri, gerçek hayatta "sevdiği için yapıyor" bahanesine zemin mi hazırlıyor?

GÜNDÜZ KUŞAĞINDAN AKŞAM DİZİSİNE: GERÇEKLİĞİN KIRILDIĞI AN

Madalyonun diğer yüzünde ise gündüz kuşağı programları yer alıyor. Akıl almaz ihanetlerin, dolandırıcılıkların ve aile içi trajedilerin canlı yayında masaya yatırıldığı bu programlarda anlatılanlar, en Cuma akşamı izlediğimiz dizinin senaryosunu aratmıyor. Hatta çoğu zaman, bu programlarda tanık olunan gerçek hayat hikayelerinin, bir sonraki sezonun popüler dizilerine "ilham verdiği" biliniyor. Bu durum, izleyici için gerçeklikle kurgu arasındaki çizgiyi giderek daha da belirsizleştiriyor. Ekranda tanık olduğumuz aşırılıklar, gerçek hayatta karşılaştığımızda artık bizi daha az mı şaşırtıyor?

TEMEL İKİLEM, EKRAN AYNASI TOPLUMU YANSITIYOR MU, KIRIYOR MU?

Bu noktada sektörün temel savunması ve eleştirisi ikiye ayrılıyor:

Sektörün temel savunması: "Biz toplumda olanı gösteriyoruz"

Yapımcılar ve senaristler, işledikleri konuların tamamen hayal ürünü olmadığını, toplumun farklı kesimlerinde yaşanan gerçek olaylardan, acılardan ve çatışmalardan beslendiğini savunuyor. Bu görüşe göre televizyon, topluma sadece bir ayna tutuyor.

Eleştiri ise "Siz bu hikayeleri göstererek çoğaltıyorsunuz"

Sosyologlar, psikologlar ve eğitimciler ise sürekli olarak aynı tipte sorunlu karakterlerin ve olayların ekrana taşınmasının, bu davranış kalıplarını "normal" ve "yaygın" olarak algılatma riski taşıdığını belirtiyor. Bu görüşe göre ise ekran, yansıttığı görüntüyü büyüterek ve bozarak topluma geri gönderen bir dev aynası görevi görüyor.

Tartışma devam ederken, ekranın bireyler ve toplum üzerindeki yadsınamaz gücü, yayıncıların omuzlarına ağır bir sorumluluk yüklüyor. İzleyici ise "ilham" ile "etki" arasındaki bu tehlikeli dansın hem tanığı hem de bir parçası olmaya devam ediyor.