Türk tiyatrosuna ışık tutan yazar Güngör Dilmen kimdir?

Güngör Dilmen, Türk tiyatrosuna mitoloji, tarih ve toplumsal eleştiriyi harmanlayan eserleriyle önemli katkılar sağlamıştır. İstanbul Üniversitesi Klasik Filoloji Bölümü’nden mezun olan Dilmen, özellikle mitolojik ve tarihi temaları modern bir bakış açısıyla işlediği oyunlarıyla tanınır.

GÜNGÖR DİLMEN KİMDİR?

Güngör Dilmen, 27 Mayıs 1930’da Tekirdağ’da dünyaya geldi. Orta öğrenimini İstanbul'da İngiliz Ortaokulu'nda, liseyi Çapa Lisesi'nde tamamladı. Bir süre kimya öğrenimi aldıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Klasik Filoloji bölümüne geçti; 1960 yılında mezun oldu.

İlk şiiri 1956'da Yücel dergisinde yayımlandı. 1959'da Sinema - Tiyatro Dergisi'nin açtığı yarışmada, tek perdelik Midas'ın kulakları adlı oyunu ile birincilik ödülünü kazanınca sesini duyurdu. Midas Üçlemesi adlı üçlemesinin ilki olan eser, aynı yıl Gençlik Tiyatrosu'nda, ertesi yıl da Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelendi.

Üniversite eğitimini tamamladıktan sonra 1961'de Fulbright bursu alarak ABD'ye gitti; Yale Tiyatro Okulu'nda rejisörlük, sahne ışığı, dekor gibi dallarla ilgilendi. Aynı yıl Tel Aviv'deki Habima Tiyatrosu'nun misafiri olarak bir süre için İsrail’e gitti, sonra Yunan hükümetinin yardımıyla Atina’da bir müddet kaldı ve Kraliyet Tiyatrosu'nda (bugün Ulusal Tiyatro) araştırmalar yaptı. ABD'de yazdığı Canlı Maymun Lokantası adlı oyunu, Halkevleri Genel Merkezi’nin Şinasi Efendi Tiyatro Ödülü’nü kazandı.

1964-1966 arasında İstanbul Belediye Şehir Tiyatrosu'nun ışıklandırma bölümünde çalıştı.1966'da İstanbul Radyosu'nda dramaturgluğa başladı.

1967 yılında bir Anadolu kadınının dramını anlatan Kurban adlı oyununu yazdı. Oyun, ilk kez Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu tarafından sahnelendi. Midas Üçlemesinin ikinci oyunu “Midas'ın Altınları” (1969) Devlet Tiyatrosu sahnelerinde oynandı. 1970’te “Anzavur” adlı eseri ile katıldığı Yunus Nadi Senaryo Yarışması’nda birincilik ödülünü Oktay Arpacı ile paylaştı.

1971'de İngiltere'de Durham Üniversitesi'nde ders verdi. Midas Üçlemesinin üçüncü oyunu “Midas'ın Kördüğümü" 1975 devlet tiyatrosu tarafından sahnelendi.

1976-1980 arasında İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda dramaturgluk ve Araştırma-İnceleme Bölümü başkanlığı yaptı. 1982-83'te Anadolu Üniversitesi'nde ders verdi. Bunu Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi Konservatuvarı, Müjdat Gezen Sanat Merkezi'nde verdiği dersler izledi. 1984 yılında oyuncu Yıldız Kenter'in önerisiyle kaleme aldığı Ben Anadolu adlı tek kişilik oyun, İngilizce, Almanca, Fransızca ve İtalyancaya da çevrilerek, yurt dışında ve yurt içinde çeşitli topluluklar tarafından sahnelendi.

Sinema filmi (İttihat ve Terakki) ve dizi (Bağdat Hatun) senaryosu çalışmaları bulunmaktadır.

Dilmen, İzmir'de geçirdiği bir bağırsak ameliyatından sonra iki ay yoğun bakımda kaldıktan sonra 8 Temmuz 2012'de hayatını kaybetti. İzmir'de Doğançay Mezarlığı'na defnedildi.

GÜNGÖR DİLMEN’İN TİYATRO ESERLERİ

Galile'nin Günahları
Osmanlı Dram Kumpanyası
Hakimiyeti Milliye Aş Evi
Kurban
Aşkımız Aksarayın En Büyük Yangını
Ben Anadolu
Bağdat Hatun
Canlı Maymun Lokantası
Deli Dumrul
Midas'ın Altınları
Midas'ın Kulakları
Midas'ın Kör Düğümü
Akad'ın Yayı
Troya İçinde Vurdular Beni
Hasan Sabbah (2017)
İtin Oğlu

GÜNGÖR DİLMEN’İN ALDIĞI ÖDÜLLER

Sinema - Tiyatro Dergisi, 1959, Birincilik ödülü, Midas'ın Kulakları
Halkevleri Genel Merkezi, 1963, Şinasi Efendi Tiyatro Ödülü, Canlı Maymun Lokantası
İlhan İskender Armağanı, 1967, Kurban
Yunus Nadi Armağanı, 1970, Anzavur
Sanat Sevenler Derneği, 1974, Övgüye Değer Görülenler, Bağdat Hatun
Türk Dil Kurumu Ödülü, 1975, Ak Tanrılar
Muhsin Ertuğrul Oyun Ödülü, 1979, Deli Dumrul
Enka Sanat Ödülleri, 1984, Devlet ve İnsan
Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası Tiyatro Oyunu Yarışması, 1984, Birincilik, Ben Anadolu: Söylenceden Gerçeğe
Ulvi Uraz Tiyatro Ödülü, 1986 / Ben Anadolu: Söylenceden Gerçeğe
Edebiyat alanı Tiyatro dalında Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü, 1988 / Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını
İsmet Küntay Ödülü, 1990 / Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını
Kültür Bakanlığı Ödülü, 1990 / Troya İçinde Vurdular Beni

Dilmen’in eserleri, hem yerel hem de evrensel temaları birleştirerek Türk tiyatrosunda derin bir iz bırakmıştır. Şiirsel dili, güçlü karakter analizleri ve tarihle mitolojiyi ustalıkla harmanlaması, onu Türk tiyatrosunun önde gelen isimlerinden biri yapmıştır.