Atatürk’e adanmış bir ömür: Salih Bozok kimdir?
Salih Bozok, Türk asker, siyasetçi ve Mustafa Kemal Atatürk’ün çocukluk arkadaşlığı ile uzun süreli yaveri olan önemli bir tarihi figürdür. Salih Bozok 84 yıl önce bugün 25 Nisan 1941'de hayatını kaybetmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk’le Selanik’te mahalle ve okul arkadaşlığıyla başlayan dostluğu, ömrü boyunca devam etmiştir. Şemsi Efendi İlkokulu, Selanik Askeri Rüştiyesi, Manastır Askeri İdadisi ve Harp Okulu’nu birlikte okuduktan sonra Salih Bozok, jandarma sınıfına katılmış, Atatürk ise Harp Akademisi’nde kurmay olmuştur.
SALİH BOZOK KİMDİR?
Askeri Görevleri: Salih Bozok, Osmanlı ordusunda yüzbaşı rütbesine kadar yükseldi. Mustafa Kemal’in Suriye Cephesi’nde bulunduğu dönemde ve Milli Mücadele öncesinde başyaver olarak görev aldı. 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılmasıyla Atatürk’ün meclis başkanı seçilmesi üzerine Meclis Başkanlığı Yaveri, ardından Cumhurbaşkanı seçilince Cumhurbaşkanlığı Başyaveri oldu. Yarbay rütbesinde emekliye ayrıldı.
Siyasi Kariyeri: 1923’te Yozgat’tan (o dönemde Bozok) milletvekili seçildi ve 1935 ile 1939 seçimlerinde Bilecik milletvekilliği yaptı. İş Bankası’nın kurucuları arasında yer aldı ve Fransızca bilen vekillerden biriydi.
Milli Mücadele Katkıları: Yozgat İsyanı’nın bastırılmasında Çerkez Ethem ve Çolak İbrahim Bey ile görev aldı. Sakarya ve Büyük Taarruz gibi kritik savaşlarda Atatürk’ün yanında bulundu.
Salih Bozok’un Atatürk’le İlişkisi: Salih Bozok, ketum, vefakâr, sadık ve cesur bir kişi olarak tanınırdı. Atatürk’ün en yakın dostu ve sırdaşıydı; Zübeyde Hanım’ı emanet ettiği nadir isimlerden biriydi. Atatürk, ona “Sadık Salih”, “Şen Salih”, “Bozok Salih” gibi hitaplarla iltifat ederdi. Selanik’te Olimpos Gazinosu’nda Atatürk’ün gelecek planlarını paylaştığı masada yer almış, Atatürk’ün “Seni kendime yaver yapacağım” sözüyle ömürlük görevini öğrenmiştir.
Salih Bozok’un Özel Hayatı: Salih Bozok, iki evlilik yaptı. İlki Nuri Conker’in kız kardeşi Dürriye Hanım’la, ikincisi Pakize Hanım’la. Cemil S. Bozok, Sabiha Bozok-Yenen ve Muzaffer Bozok adında üç çocuğu oldu. Arnavut kökenli dedesi Safer Efendi’den gelen bir aile geçmişine sahiptir.
ATATÜRK’ÜN VEFATI VE SALİH BOZOK’UN İNTİHAR GİRİŞİMİ
10 Kasım 1938’de Atatürk’ün vefatından sonra büyük bir yıkım yaşayan Bozok, “Başkomutan yaversiz gidemez” diyerek Dolmabahçe Sarayı’nda kalbine tabancayla ateş etti. Kurşun kalbini sıyırdığı için hayatta kaldı, ancak bu olay sağlığını derinden etkiledi. 25 Nisan 1941’de Yalova’da kalp krizinden vefat etti.
SALİH BOZOK’UN ESERLERİ VE MİRASI
Bozok’un anıları, oğlu Muzaffer Bozok tarafından “Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor” (2001) ve oğlu Cemil S. Bozok tarafından “Hep Atatürk’ün Yanında” (1985) kitaplarında yayımlandı. Bu eserler, Atatürk’ün özel hayatına dair önemli bilgiler içerir. Bozok’un anıları, Atatürk’ün “Biz öldükten sonra yayımlansın” vasiyetiyle korunmuştur.
Kültürel Yansımaları: Salih Bozok’un hayatı, “Veda” filminde Serhat Kılıç, “Kurtuluş” dizisinde Turgay Tanülkü tarafından canlandırılmıştır. Salih Bozok, Atatürk’e adanmış bir hayat yaşamış, sadakati ve dostluğuyla Türk siyasi tarihinde iz bırakmıştır.
