Ankara Palas ve İkinci Meclis binasının mimarı Vedat Tek kimdir?

Vedat Tek, Sirkeci'deki Büyük Postane'den Ankara'da İkinci Meclis binası ve Ankara Palas'a; Kastamonu Hükumet Konağı'ndan Haydarpaşa Vapur İskelesi'ne kadar Osmanlı'nın son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarının pek çok önemli yapısına imza atmıştır.

VEDAT TEK KİMDİR?

1873’te İstanbul’da, Osmanlı veziri Giritli Sırrı Paşa ile şair ve bestekar Leyla Saz’ın oğlu olarak doğdu. Galatasaray Lisesi’nde başladığı eğitimini Paris’te sürdürdü. Ecole Monge, Julian Akademisi ve Ecole Centrale’de okuduktan sonra, Paris Güzel Sanatlar Yüksekokulu’nda (Ecole des Beaux-Arts) mimarlık eğitimi aldı.1895’te Fransa Cumhurbaşkanı’nın özel izniyle Roma Ödülü yarışmasına katıldı ve Légion d’Honneur nişanı kazandı.

VEDAT TEK’İN MİMARİ KARİYERİ

1897’de Türkiye’ye dönerek Sirkeci’de bir mimarlık ofisi açtı. Osmanlı ve Selçuklu mimarisini araştırarak Türk mimarisine “milli” bir kimlik kazandırmaya çalıştı.1899’da Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (bugün Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) mimarlık tarihi dersleri verdi; okulun ilk Türk hocalarından oldu.1905-1909 arasında Sirkeci Büyük Postane’yi tasarladı; bu, en önemli eserlerinden biridir.1909’da Sultan Mehmet Reşad döneminde Saray Başmimarı (Sermimar-ı Hassa) oldu ve 20 sarayın bakım-yenileme işlerini üstlendi. I. Dünya Savaşı sırasında Harbiye Nezareti başmimarlığına atandı; bu dönemde Haydarpaşa ve Moda vapur iskelelerini tasarladı. Cumhuriyetin ilanından sonra Ankara’ya çağrıldı; Gazi Köşkü’nü düzenledi ve II. TBMM Binası’nı tasarladı. Ancak Ankara Palas projesi Mimar Kemaleddin’e devredilince hayal kırıklığı yaşadı ve İstanbul’a dönerek serbest mimar olarak çalıştı.

VEDAT TEK’İN MİMARİ ÜSLUBU

Osmanlı ve Selçuklu mimarisinden esinlenerek çini, sivri kemerler, kubbeler ve geniş saçaklar kullandı. Binalarında statik sağlamlık, işlevsellik ve estetik dengeye önem verdi. Dış cephelerde çini süslemelerini yaygınlaştırarak çiniciliğin canlanmasına katkıda bulundu.

VEDAT TEK’İN ÖNEMLİ ESERLERİ

Sirkeci Büyük Postane (1909)

Kastamonu Hükümet Konağı (1902)

Haydarpaşa ve Moda Vapur İskeleleri (1915)

Ankara Palas (1924)

İkinci TBMM Binası (1924)

İzmit Saat Kulesi (1901-02)

Vedat Tek Evi (Nişantaşı, 1913)

Tayyare Şehitleri Anıtı (Fatih, 1916)

VEDAT TEK’İN ÖZEL HAYATI

1900’de Firdevs (Dino) Hanım ile evlendi; dört çocukları oldu (Nihat Vedat, Selime Yekta, Saadet, Belkıs). Oğlu Nihat Vedat, Almanya’da mimarlık eğitimi alarak babasıyla çalıştı. Vedat Tek, 9 Mayıs 1942’de İstanbul’da vefat etti ve Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi.

Vedat Tek, Türk mimarisine milli bir kimlik kazandırma çabaları ve çok yönlü eserleriyle modern Türk mimarlığının temel taşlarından biri olmuştur.