"Var yılı" nasıl "zarar yılı" oldu? Tarlada 6 TL, markette 30 TL! Aradaki yüzde 400'lük fark kimin cebine gidiyor?

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), 20 yıldır yürüttüğü aylık üretici–market fiyat karşılaştırmasına ilişkin Kasım 2025 sonuçlarını açıkladı.

Açıklamada, tüketicinin yüksek fiyatlarla karşılaşmasının nedenlerini ortaya koymanın ve spekülatif fiyat hareketlerini engellemenin temel amaç olduğu ifade edildi. TZOB, zaman zaman tek bir markette görülen kampanya fiyatlarının ülke genelini yansıtmadığını, düşük kalibreli veya kampanya amaçlı ürünlerin ortalamayı bozduğunu belirtti.

Birlik, fiyat oluşumunda rekolte, depolama, işçilik, nakliye, ihracat akışı, fire ve aracı kârlarının belirleyici olduğunu, üretici–market fiyat makasının ise inkâr edilmez bir gerçek olduğunu kaydetti.

KASIMIN ŞAMPİYONU MANDALİNA: FİYAT FARKI 4,9 KAT

Kasım ayında üretici ile market arasında fiyat farkının en yüksek olduğu ürün yüzde 392,86 ile mandalina oldu. Bunu portakal (yüzde 206,87), ıspanak (yüzde 203,80), maydanoz (yüzde 191,39) ve havuç (yüzde 189,17) izledi.

Ürün bazında kat sayılar şöyle oluştu:

Mandalina: Üreticide 6,20 TL - Markette 30,56 TL (4,9 kat)
Portakal: 16,80 TL - 51,55 TL (3,1 kat)
Ispanak: 17,53 TL - 53,27 TL (3 kat)
Maydanoz: 5,09 TL - 14,82 TL (2,9 kat)
Havuç: 11 TL - 31,81 TL (2,9 kat)

FİYATI EN FAZLA YÜKSELEN PIRASA, EN ÇOK DÜŞEN MARUL

Kasımda markette fiyatı en fazla yükselen ürün yüzde 149,5 ile pırasa olurken, fiyatı en çok düşen ürün yüzde 55 ile marul oldu. Üreticide ise fiyatı en fazla artan ürün yüzde 34,9 ile patates, en fazla düşen ürün ise yüzde 43,1 ile portakal olarak kayda geçti.

MARKETTE 18 ÜRÜNDE ARTIŞ, 24 ÜRÜNDE DÜŞÜŞ

Markette 42 üründen 18’inin fiyatı arttı, 24’ünün fiyatı düştü. Pırasa fiyatı yüzde 149,5 artarken, ıspanak yüzde 118,3, fındık yüzde 71,7, Antep fıstığı yüzde 58,5 oranında yükseldi. Maruldaki yüzde 55’lik düşüş ise listenin en sert gerilemesi oldu. Portakal fiyatı yüzde 46,6, kuru soğan fiyatı yüzde 43,3 azaldı.

ÜRETİCİDE PORTAKAL VE MANDALİNA GERİLEDİ

Üretici cephesinde 34 ürünün 10’unda fiyat artışı, 18’inde düşüş yaşandı. Portakal yüzde 43,1, mandalina yüzde 38, karnabahar yüzde 36,5, kabak yüzde 30,8 geriledi. Patates yüzde 34,9, salatalık yüzde 34,6, pırasa yüzde 17,2, kuru incir yüzde 15,8 arttı.

FİYAT DEĞİŞİMLERİNİN NEDENLERİ

Açıklamada fiyat hareketlerinin arka planındaki unsurlar ayrıntılı şekilde paylaşıldı:

- Adana’da erkenci mandalina hasadında görev alan tarım işçilerini organize eden elçi gruplarının 10 günlük grevi hasadı aksattı. Ürünler dalında bekleyince raf ömrünü kaybetti.
- Bu yıl “var yılı” olan mandalinada rekolte yükseldi; Rusya'nın alternatif ülkelere yönelmesi ihracatı düşürdü. Arz fazlası fiyatları hızlı biçimde aşağı çekti.
- Mandalinadaki sert düşüş tüketici talebini değiştirdi, portakal fiyatlarını da aşağı yönlü etkiledi.
- Karnabahar ve kabakta arz fazlalığı yaşandı; talep düşüşü fiyatları geriletti.
- Soğan ve patatesin depoya girmesiyle işçilik ve depo giderleri fiyatları yukarı itti.
- Salatalık ve pırasada arzın azalması fiyat artışına yol açtı.
- Kuru incirde yeni sezon başında talep düşük seyretti; bu ay talebin artmasıyla fiyatlar yükseldi.

GİRDİ MALİYETLERİ DE YÜKSELİŞTE

Kasım ayında girdi maliyetlerinde yukarı yönlü hareket sürdü. Amonyum nitrat gübresi aylık yüzde 5,6, amonyum sülfat yüzde 4,2, üre gübresi yüzde 2,5 arttı. Yıllık bazda en yüksek artış yüzde 65,5 ile üre gübresinde görüldü.

Süt yemi aylık yüzde 1, besi yemi yüzde 0,7 yükseldi; yıllık artışlar sırasıyla yüzde 28 ve yüzde 29,8 oldu. Tarım ilacı fiyatları yıllık yüzde 13,6, elektrik yüzde 12,8 arttı. Mazot fiyatları Kasımda yüzde 2,9, yıllık bazda yüzde 29,9 yükseldi.