Juliopolis Antik Kenti: Nallıhan’ın saklı kalmış antik şehri
Ankara’nın Nallıhan ilçesinde, Sarıyar Baraj Gölü’nün kıyısında yer alan Juliopolis Antik Kenti, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine uzanan tarihiyle dikkat çekiyor. 2009’dan beri yürütülen kazılar, kentin nekropolü ve zengin buluntularıyla geçmişe ışık tutuyor.
Ankara’ya yaklaşık 122 kilometre mesafede, Nallıhan ilçesinin Çayırhan Mahallesi’nde bulunan Juliopolis Antik Kenti, Bithynia ve Galatia bölgelerinin sınırında yer alan tarihi bir yerleşimdir. Sarıyar Baraj Gölü’nün 1950’lerde su tutmasıyla büyük kısmı sular altında kalan kentin nekropolü, Aladağ Çayı’nın kuzey kıyısındaki kalker kayalıklarda gün yüzüne çıkarılmıştır. 2009 yılından bu yana Anadolu Medeniyetleri Müzesi tarafından yürütülen kurtarma kazıları, Juliopolis’in zengin tarihini ve kültürel mirasını ortaya koyuyor. İşte bu saklı antik kentin hikayesi ve arkeolojik önemine dair detaylar.
TARİHSEL KÖKENLER: GORDİOUKOME’DEN JULİOPOLİS’E
Juliopolis, Frig döneminden itibaren yerleşim gören bir köy olarak bilinir ve Friglerin kurucu kralı Gordios’tan dolayı “Gordioukome” (Gordios’un Köyü) adıyla anılmıştır. Helenistik dönemde küçük bir kasaba olarak varlığını sürdüren yerleşim, MÖ 1. yüzyılda Kleon adlı bir lider tarafından genişletilerek kent statüsüne kavuşmuştur. Roma İmparatoru Augustus’un onuruna “Juliopolis” adını alan kent, MS 4. ve 9. yüzyıllar arasında Bizans döneminde önemli bir ticaret ve dini merkez haline gelmiştir. MS 11. yüzyılda ise tarih sahnesinden çekilmiştir. Antik kaynaklarda, Konstantinopolis’ten Ankara’ya uzanan Hacı Yolu üzerinde stratejik bir konuma sahip olduğu belirtilir.
NEKROPOL KAZILARI: GEÇMİŞİN İZLERİ GÜN YÜZÜNE ÇIKIYOR
Juliopolis’in nekropolü, 1999 yılında keşfedilmiş ve 2009’dan itibaren sistematik kurtarma kazılarıyla incelenmeye başlanmıştır. Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin öncülüğünde yürütülen kazılarda, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait yaklaşık 750 mezar ortaya çıkarılmıştır. Oda, sanduka, lahit, taş plakalı ve Laginos tarzı mezarlar, altın, gümüş, bronz mücevherler, sikkeler, seramik kaplar ve strigilisler gibi zengin buluntular içermektedir. Bu buluntular, kentin sosyal yapısı, inançları ve kültürel pratikleri hakkında bilgi sunar. Nekropolde bulunan sikkeler, kentin Juliopolis’e ait olduğunu kesinleştirmiştir. Kazılar, 2011-2014 yıllarında Akdeniz Üniversitesi’nin epigrafik ve tarihi-coğrafi çalışmalarıyla desteklenmiştir.
ARKEOLOJİK BULUNTULAR: ZENGİN BİR KÜLTÜREL MİRAS
Juliopolis nekropolünde ortaya çıkan mezar eşyaları, kentin zenginliğini ve kültürel çeşitliliğini yansıtır. Mezarlarda bulunan değerli mücevherler, madeni paralar, cam, kemik ve seramik objeler, Dionysos, Kybele ve Tykhe gibi kültlerin varlığına işaret eder. Strigilislerin bulunması, kentte bir hamam-gymnasium kompleksinin olduğunu gösterir. Ayrıca, 2012 ve 2013 yıllarında keşfedilen Erken Bizans dönemine ait bir şapel ve savunma duvarı, kentin dini ve askeri yapısını ortaya koyar. Buluntuların bir kısmı, Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde “Juliopolis Vitrini”nde sergilenmektedir.
MODERN ARAŞTIRMALAR: BİYOARKEOLOJİ VE DİJİTAL ARŞİV
2017 yılında Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Koç Üniversitesi VEKAM ve Hacettepe Üniversitesi iş birliğiyle başlatılan Juliopolis Projesi, kentin biyoarkeolojik ve dijital arkeoloji çalışmalarını ilerletmiştir. Nekropolde bulunan insan kalıntıları, izotop analizleri ve antik DNA çalışmalarıyla incelenerek, Juliopolis sakinlerinin beslenme, sağlık ve genetik yapıları hakkında bilgiler elde edilmiştir. Bilgisayarlı tomografi ve fotogrametri gibi yöntemlerle yapılan yüzlendirme çalışmaları, antik kentte yaşayan bireylerin yüzlerini dijital ortamda yeniden oluşturmuştur. 2019’da başlatılan Dijital Arkeoloji Arşivi, buluntuların belgelenmesini ve halka tanıtılmasını sağlamaktadır.
KAMUSAL ARKEOLOJİ: JULİOPOLİS’İN YÜZLERİ SERGİSİ
Juliopolis’in kültürel mirasını tanıtmak amacıyla düzenlenen “Juliopolis’in Yüzleri” sergisi, 2021-2022 yıllarında Ankara, Nallıhan ve İzmir’de ziyaretçilerle buluşmuştur. Holografik gösterimler, üç boyutlu modellemeler ve animasyonlarla desteklenen sergi, Juliopolis sakinlerinin yaşam biçimlerini ve inançlarını tanıtır. Kültür ve Turizm Bakanlığı, ABD Büyükelçiliği ve Ege Üniversitesi gibi kurumların desteğiyle gerçekleşen sergi, kamusal arkeoloji yaklaşımıyla kültürel farkındalığı artırmayı hedefler.
Juliopolis Antik Kenti, Nallıhan’ın Çayırhan Mahallesi’nde, Sarıyar Baraj Gölü’nün kıyısında yer alan ve tarih boyunca Frig, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine tanıklık etmiş bir merkezdir. Nekropol kazıları ve modern arkeolojik çalışmalar, kentin zengin geçmişini gün yüzüne çıkarırken, “Juliopolis’in Yüzleri” sergisi bu mirası geniş kitlelere ulaştırır. Ankara’nın tarihine ışık tutan bu saklı kent, yerli ve yabancı ziyaretçileri keşfetmeye davet ediyor.
