Doğasıyla hayran bırakan Gölbaşı Sel Kapanı eski günlerini özlüyor

250’ye yakın göçmen kuş türünün uğrak yeri olan Çölova Deresi Bölgesi’nin doğal yapısının, DSİ’nin 2015 yılında Sel Kapanı Baraj Gölü’nü inşa etmesinden sonra bozulduğunu belirten mahalle halkı, daha sonra bölgenin cazibe merkezi haline gelerek yapılaşmanın artmasından şikayet ediyor. Yapılaşmanın kirliliği de beraberinde getirdiğini söyleyen mahalleli, göle boşaltılan kanalizasyon sularının da hem bölge tarımını yok olma noktasına getirdiğini hem de yaydığı koku nedeniyle rahatsızlık verdiğini belirtiyor. Bölgeyi sık sık ziyaret eden kuş gözlemcileri ise yakın gelecekte bu bölgeye artık kuşların uğramayacağı konusunda uyarıda bulunuyor.

SU SEVİYESİ YÜZDE 80 AZALDI

Her yıl 250’ye yakın göçmen kuş türü Ankara'nın Gölbaşı ilçesindeki Sel Kapanı Baraj Gölü'ne gelerek burada besleniyor ve sonbahara kadar konaklıyor. Ancak küresel ısıma ve hatalı sulama sebebiyle yaşanan kuraklık nedeniyle gölün su seviyesi son yıllarda yüzde 80 azalmış. Bu durum gölün içerisinde küçük adacıkların oluşmasına yol açarken göç ile gelen 250’ye yakın kuş türünün besin kaynaklarını da azaltıyor.

DSİ tarafından projelendirilerek, Gölbaşı “Mogan Gölü” havzasını beslemek üzere oluşturulan “Sel Kapanı Baraj Gölü”, kuraklığın yanı sıra çevresinde bulunan ve bölge halkının mülkü olan tarlaları da tehdit ediyor.

Yağlıpınar Mahallesi sakinlerinden 55 yaşındaki Oğuz Özbek, aile büyüklerinden devraldığı çiftçilikle uğraşıyor. Aynı zaman kuş fotoğrafçısı ve gözlemcisi olan Özbek, Sel Kapanı Baraj Gölü’nde oluşan durum nedeniyle Yağlıpınar Mahallesi’nin de içinde bulunduğu göl havzasında oluşan sorunlar hakkında sorularımızı yanıtladı:

“MOGAN SEL KAPANI” DOĞAL MI, YAPAY GÖLET Mİ, HANGİ YILLARDA SU TUTMAYA BAŞLADI?

Burası Tuz Gölü Havzası’nın devamıdır. Mogan Gölü’nün su seviyesini korumak için 2015 yılında yapılmış bir yapay göldür. Gölün toprak tabakası kil dolgu yapısındadır. Göl yapılırken bölgedeki tarım arazilerinin tarım toprağı ile dolgu malzemesi olarak kullanılmıştır. Hacmi maksimum 26 milyon metreküptür. Set kret yüksekliği 10 metredir.

ESKİSİ GİBİ KUŞLARI GÖREMEZ OLDUK

Son yıllarda Sel Kapanı’nda çok sayıda kuşu göremez olduk. Sizce nedeni kuraklık mı?

Sel Kapanı Göleti ilk yapıldığı yıllarında bölgedeki kuş sayısı daha fazlaydı. Bölge, mart ve nisan aylarında su ile kaplanırdı. Su bütün ovayı kaplardı. Yağlıpınar’dan bakıldığında deniz gibi görünür ve parlardı. Ama ne yazıkki sel kapanının üstüne bir yapay göl (gölet) daha yapıldı. Su akışı buradan kesildi. Küresel ısınma ile başlayan kuraklık da su miktarının azalmasına neden oldu. Son zamanlarda eski adı Çölova Deresi olan sel kapanının çevresinde ciddi bir yapılaşma var. Bazı kamu kuruluşlarından ve mahallelerden kanalizasyon suları Çölova Deresi bölgesine karışmaktadır. Karışan kanalizasyon göç ile gelen kuşların azalmasına neden olmaktadır.

YETKİLİ KURUMLARIN SORUMLUĞU VAR MI?

Bu bölge, “Gölbaşı Özel Çevre Koruma” alanındadır. Tek yetkili kurum ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır. Mogan Sel Kapanı DSİ 5. Bölge Müdürlüğü tarafından oluşturulmuştur. Bölge Kızılırmak su hattı üzerinde olduğundan, 2012 yılında ASKİ tarafından yapılan set sayesinde 15 milyon ton su toplandı ve sel olma ihtimali ile karşı karşıya gelindi. Bu setin üstüne ayrıca baraj korkulukları ile beton bariyerler koyuldu.

2020 yılında Mogan Sel Kapanı’nın tahliye kanalları tıkandı, gölün hacmi daha da çok arttı. 3 kilometreye kadar geriye doldu. Bunun sonucunda köyde tarım alanlarını su bastı. Yağlıpınar Mahallesi sakinlerinin müracaatı sonucunda tahliye kanalları kırıldı ve su boşaltıldı. Bu kırılma sonucu su seviyesi bir daha yükselmedi.

247 KUŞ TÜRÜ GÖZLEMLENDİ

Bu bölge kuş gözlemcilerinin yoğun olarak ziyaret ettiği bir bölge, sizce kaç kuş türü var. Hangi tür kuşlara ev sahipliği yapıyor?

ODTÜ dahil birçok üniversite her yıl Mogan Sel Kapanı bölgesindeki kuşların popülasyonunu kayıt altına almak için gözlem yapmaktadır. Bölge ayrıca, kuş gözlemcileri ve kuş fotoğrafçılarının uğrak yerleri arasındadır. E-bird kayıtlarına göre 247 kuş türünün kayıt altına alındığı bilinmektedir. Ankara’daki en önemli kuş göç yolu ve yaşam alanları arasındadır. Mogan Gölü de toplamda 300’ün üzerinde kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda Toy ve Turna kuşlarının yavru çıkardığı kayıtlarda bulunmaktaydı. Son yıllarda kuraklıktan dolayı bu kuşların da gelmediği ve gözlemlenmediği bilinmektedir.

MAHALLELİ GÖLDEN RAHATSIZ

Yağlıpınar Köyü arazi sahipleri göletten rahatsız mı?

Sel Kapanı Baraj Gölü’nün inşa edilmesiyle Yağlıpınar’daki tarla sahipleri mağdur edilmiştir. Sel Kapanı inşaatı sırasında kamulaştırma yapılmamıştır. 3083 sayılı arazi toplulaştırma kanunu kapsamında araziler başka yerlere taşınmıştır. Arazisi 3 km uzak mesafeye taşınan komşularımız vardır. Toplulaştırma 2012 yılında başlamış halen devam etmektedir. Yetkililer tarafından inşaat aşamasında verilen zararlar karşılanmamıştır. Bu baraj gölü zamanla cazibe merkezi olmuş, çevresi hobi bahçeleri ile dolmuştur. Yağlıpınar ve Gökçehöyük Mahalleleri’nin mera alanları da büyük ölçüde daralmıştır.

KİMYASAL ATIKLAR GÖLETE AKIYOR

Sizce daha çok kuş görmemiz için neler yapılabilir?

Benim fikrim bu bölgenin korunması ve kuş sayısının artırılması için Mogan Sel Kapanı’nın başında, Yağlıpınar Mahallesi tarafında bulunan ASKİ Kızılırmak Su Hattından su takviyesinin yapılması acil olarak gerekmektedir. Burada hat vanası mevcuttur ve altyapısı hazırdır.

Asıl önemli olan konu ve sorun, Çölova Deresi’nde tuzlanmanın çok artmasıdır. Bunun nedeni, su akışının; Sel Kapanı ile otoban viyadüğün altında yer alan gölet ve ASKİ ulaşım yolu ile engellenmiş olmasıdır. Çayırlık, otluk alanların kurumasına neden olunmuştur. Çayırların ve kamışların yok olması suyun filitrelenmesi engellenmiştir. Çölova Deresi rüzgârlara açık hale gelerek rüzgâr erozyonuna uğramaktadır. Minik toz bulutları ve küçük toz, tuz hortumları oluşmaktadır. Tarım arazileri ile Mogan Sel Kapanı sınır olmuş, gübre ve kimyasal ilaçlar ile direkt gölete temas etmektedir. Yani kimyasallar göle atılmaktadır. Setin altındaki alanın ve suyun çekildiği alanların şu anda tamamen tuzlu olduğu görülebilir.

DAHA ÇOK KUŞU BU BÖLGEDE GÖRMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

-Kontrolsüz ve kaçak avcılığı önleyerek bölgeyi kuş cenneti olarak korunma altına almak lazım.

-Sel Kapanı çevresi “Hassas A ve Hassas B” alanlarıdır ve kesin koruma alanıdır, gereğinin yapılması gerekir.

-Gölet ile tarım arazileri arasına tampon bölge oluşturulmalıdır. Çölova Deresi Havzası’nda organik tarım teşvik edilmelidir.

-Mera ıslahı yapılmalı, Mogan Sel Kapanı içindeki hayvancılık kontrol edilip, kuş yuvaları korunmalıdır.

-Mogan Sel Kapanı’nın kuruması, Mogan ve Eymir Gölleri’nin de kurumaya başlayacağın bir işaretidir. Çünkü bu göllerin ana su kaynağıdır Aksaray Üniversitesi araştırmalarına göre Mogan ve Eymir Gölü’ne giden suyun yüzde 80’i buradan gitmektedir. İki doğal gölün ana su kaynağına büyük baraj yapılması doğru değildir.

-Küresel iklim değişikliği de bu yanlış uygulamaların etkisini hızlandırmaktadır.

-Setin tekrar teknik olarak incelenmesi de faydalı olacaktır.

-Çevredeki hobi bahçeleri de kontrol altına alınıp yasal bir statüye kavuşturulmalıdır.