Pandemiyi hatırlatan o fobi: Mizofobi nedir, günlük yaşama tesirleri nelerdir?

Mizofobi, Yunanca "mysos" (kir) ve "phobos" (korku) kelimelerinden türemiştir. Bu durum, genellikle obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ile ilişkilendirilse de, tek başına bir anksiyete bozukluğu olarak da ortaya çıkabilir. Mizofobisi olan kişiler, mikroplarla temas etmekten veya kirli olduklarını düşündükleri yüzeylere, nesnelere ya da durumlara maruz kalmaktan yoğun bir korku ve rahatsızlık duyarlar.

MİZOFOBİNİN ÖZELLİKLERİ VE BELİRTİLERİ

Mizofobisi olan kişilerde aşağıdaki belirtiler sıkça görülür:

Aşırı temizlik ve hijyen takıntısı: Ellerini sık sık ve uzun süre yıkama, sürekli dezenfektan kullanma veya yüzeyleri tekrar tekrar temizleme.

Temas korkusu: Kapı kolları, toplu taşıma araçları, umumi tuvaletler gibi ortak kullanılan alanlara ya da nesnelere dokunmaktan kaçınma.

Sosyal izolasyon: Mikrop kapma korkusu nedeniyle kalabalık ortamlardan, insanlarla fiziksel temastan veya sosyal etkinliklerden uzak durma.

Anksiyete ve stres: Mikroplarla karşılaşma düşüncesi bile yoğun kaygı, panik atak, titreme, terleme veya kalp çarpıntısı gibi fiziksel belirtilere yol açabilir.

Kompulsif davranışlar: Mikrop bulaşmasını önlemek için belirli ritüeller geliştirme, örneğin belirli bir sırayla temizlik yapma veya eşyaları düzenleme.

MİZOFOBİNİN NEDENLERİ

Mizofobinin ortaya çıkışı genellikle birden fazla faktörün birleşimiyle ilişkilidir:

Travmatik deneyimler: Geçmişte mikrop ya da hastalıkla ilgili olumsuz bir deneyim (örneğin, ciddi bir enfeksiyon geçirme) mizofobiyi tetikleyebilir.

Genetik yatkınlık: Anksiyete bozukluklarına veya OKB’ye genetik bir yatkınlık, mizofobi riskini artırabilir.

Çevresel faktörler: Aşırı hijyen odaklı bir ailede yetişme veyahut mikroplarla ilgili abartılı uyarılara maruz kalma.

Medya ve toplumsal etkiler: Salgın hastalıklar, pandemi haberleri ya da hijyenle ilgili yoğun medya içerikleri, mikrop korkusunu artırabilir.

Psikolojik durumlar: OKB, genel anksiyete bozukluğu ya da hipokondriyazis (hastalık hastalığı) gibi diğer ruhsal durumlar mizofobiyi tetikleyebilir.

MİZOFOBİ VE OKB ARASINDAKİ İLİŞKİ

Mizofobi, OKB’nin bir alt türü olarak ortaya çıkabilir. OKB’si olan kişilerde, mikroplarla ilgili obsesyonlar (tekrarlayan, rahatsız edici düşünceler) ve kompulsiyonlar (bu düşünceleri yatıştırmak için yapılan davranışlar, örneğin aşırı el yıkama) sıkça görülür. Ancak mizofobi, OKB olmadan da bağımsız bir fobi olarak var olabilir. Mizofobide odak, yalnızca mikrop ve kir korkusu üzerinedir, OKB’de ise daha geniş kapsamlı obsesyonlar olabilir.

MİZOFOBİNİN GÜNLÜK YAŞAMA ETKİLERİ

Mizofobinin günlük yaşam pratiklerini doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen tesirleri arasında şunlar bulunur:

Zaman kaybı: Aşırı temizlik veyahut kaçınma davranışları nedeniyle günlük işler aksayabilir.

Sosyal ilişkilerde bozulma: İnsanlarla temastan kaçınma, sosyal bağları zayıflatabilir.

Fiziksel sağlık sorunları: Sık el yıkama ya da kimyasal temizlik ürünleri kullanımı cilt tahrişine veya alerjilere neden olabilir.

Zihinsel yorgunluk: Sürekli mikrop düşüncesi, zihinsel ve duygusal olarak yorucu olabilir.

TANI VE TEDAVİ SÜRECİ

Mizofobi tanısı, genellikle bir psikolog veya psikiyatrist tarafından konur. Tanı sürecinde kişinin korkularının şiddeti, günlük yaşamı ne kadar etkilediği ve altta yatan başka psikolojik durumların olup olmadığı değerlendirilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Mizofobinin en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. BDT, kişinin mikroplarla ilgili irrasyonel düşüncelerini sorgulamasını ve bu korkularla başa çıkmasını sağlar.

Maruz bırakma ve tepki önleme (ERP): Kişi, korktuğu durumlara (örneğin, kirli bir yüzeye dokunma) kontrollü bir şekilde maruz bırakılır ve kompulsif davranışlar (el yıkama gibi) engellenir.

İlaç tedavisi: Anksiyete veya OKB ile ilişkili durumlarda, antidepresanlar veya anksiyolitikler kullanılabilir.

Psikoterapi: Derinlemesine korkuların kökenini anlamak ve başa çıkma stratejileri geliştirmek için bireysel terapi ya da grup terapisi uygulanabilir.

Mindfulness ve rahatlama teknikleri: Stresi azaltmak için meditasyon, nefes egzersizleri veyahut yoga gibi yöntemler yardımcı olabilir.

Özellikle pandemi gibi dönemlerde, mizofobi belirtileri toplumda daha yaygın hale gelebilir. Hijyen kurallarına vurgu yapan kampanyalar, bazı kişilerde mevcut korkuları güçlendirebilir. Bu nedenle, mizofobisi olan kişiler için pandemi sonrası normalleşme süreci zorlayıcı olabilir.