Çocuklarda sessiz alarm: Stres bedende konuşuyor

Uzmanlar, uzun süreli stresin hem büyüme hem de bağışıklık sistemi üzerinde kalıcı etkiler bırakabileceğine dikkat çekiyor. Günümüzün rekabetçi okul ortamı ve dijital dünyanın baskısı, çocukların stresle başa çıkma yetilerini zorluyor. Ancak en belirgin nokta şu: Çocuklar streslerini çoğunlukla kelimelerle değil, fiziksel belirtilerle ortaya koyuyor.

STRES BEDENDE NASIL KENDİNİ GÖSTERİYOR?

Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Meltem Erol, stresin çocukların ruhsal ve fizyolojik dengesini nasıl etkilediğini anlattı. Prof. Dr. Erol, “Stres, çocukları sürekli mutsuz ve isteksiz gösterebilir. İştah kaybı, karın ağrısı, baş ağrısı ve uykusuzluk sık görülen belirtiler arasında. Ayrıca kortizol düzeyindeki değişiklikler öğrenme, algılama ve konsantrasyon sorunlarına yol açabilir. Bağışıklık sistemi zayıfladığı için çocuklar sık sık hastalanabilir” diyor.

BİLİMSEL VERİLER DURUMU DESTEKLİYOR

2025 Amerikan Psikoloji Derneği (APA) raporuna göre, uzun süreli stres çocuklarda “kortizol direnci” oluşturarak büyüme ve uyku hormonlarını olumsuz etkiliyor. Harvard Tıp Fakültesi’nin araştırmaları da stresin erken yaşta bağışıklık hücrelerini baskıladığını ve çocukları hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirdiğini gösteriyor.

PSİKOSOMATİK BELİRTİLER VE YAŞ FARKLILIKLARI

Çocuklar stresle başa çıkarken farklı yollar seçebiliyor. Bazı çocuklar içe kapanıyor, bazıları aşırı yemek yiyor, bazıları ise geceleri altını ıslatıyor. Prof. Dr. Erol, “Huzursuzluk, iştah kaybı, kabızlık, baş ağrısı, uyku düzensizlikleri, okul başarısında düşüş ve arkadaş ilişkilerinde zayıflama gibi durumlar çoğu zaman stresin bedensel yansımasıdır. Tıpta buna psikosomatik belirtiler denir” açıklamasını yapıyor.

UZUN SÜRELİ STRES BÜYÜMEYİ DE ETKİLİYOR

National Institutes of Health (NIH) verilerine göre, kronik stres çocuklarda büyüme hormonlarını baskılayarak gelişim geriliği riskini artırabiliyor. UNICEF 2024 Çocuk Sağlığı Raporu ise stresin, ilkokul çağındaki çocukların öğrenme ve dikkat süreçlerinde kalıcı etkiler bırakabileceğini ortaya koyuyor. Prof. Dr. Erol, kısa süreli stresin motivasyon sağlayabileceğini ancak uzun süreli stresin bedeni yorduğunu vurguluyor: “İştah kaybı, büyüme hızında düşüş ve uyku bozuklukları stresin başlıca etkileridir. Hormonal denge bozulduğunda büyüme doğrudan etkilenir.”

AİLELER NELERE DİKKAT ETMELİ?

Prof. Dr. Erol, ebeveynlerin çocuklarındaki küçük davranış değişikliklerini göz ardı etmemesi gerektiğini söylüyor. Dikkat edilmesi gereken başlıca işaretler:

Sürekli yorgun veya isteksiz görünme
Uykuya dalma güçlüğü veya sık uyanma
Tekrarlayan karın ağrısı, baş ağrısı veya mide bulantısı
Derslere odaklanamama ve okul başarısında düşüş
Arkadaş ilişkilerinden geri çekilme

Bu belirtiler erken fark edildiğinde, stresin kronik hâle gelmesi önlenebiliyor ve çocukların hem ruhsal hem de bedensel sağlığı korunabiliyor.