Kenan Evren kimdir? Nereli, yaşamı ve siyasi kariyeri hakkında her şey

Kenan Evren, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 17. Genelkurmay Başkanı, 12 Eylül 1980 darbesinin lideri, 1980-1982 arası devlet başkanı ve 1982-1989 arası 7. Cumhurbaşkanı olarak Türkiye’nin modern tarihinde derin izler bıraktı. 17 Temmuz 1917’de Manisa’nın Kula ilçesinde doğan Evren, askeri kariyerinin yanı sıra ressam kimliği ve Mehmetçik Vakfı’nın kuruluşundaki rolüyle tanındı. 9 Mayıs 2015’te, 97 yaşında Ankara’da vefat eden Evren, Devlet Mezarlığı’na defnedildi. Hayatı, hem başarıları hem de eleştirileriyle Türkiye’nin çalkantılı dönemine ışık tutuyor.

ERKEN YAŞAM VE EĞİTİM

Kenan Evren, Arnavut kökenli Hayrullah ve Bulgaristan Türkü Naciye Evren’in dördüncü çocuğu olarak 1917’de Kula’da doğdu. Kadir Gecesi doğması nedeniyle önce “Kadir” adı verilen Evren, ağabeyinin isteğiyle “Ahmet Kenan” adını aldı. Kurtuluş Savaşı sırasında ailesiyle Denizli’ye göç etti ve iki yaşında ağır bir hastalık geçirdi. İlkokulu Muğla ve Alaşehir’de, ortaokulu Manisa’da okudu. Menemen Olayı’ndan etkilenerek ilk portresini Kubilay için çizdi. Maltepe Askeri Lisesi’nde lise eğitimini tamamladı, 1938’de Kara Harp Okulu’ndan topçu asteğmen olarak mezun oldu. Topçu Okulu ve Kara Harp Akademisi’ni bitirerek 1949’da kurmay yüzbaşı rütbesine ulaştı.

ASKERİ KARİYER VE YÜKSELİŞ

Evren’in askeri kariyeri, çeşitli birliklerde görevlerle şekillendi. 1942’de üsteğmen, 1964’te tuğgeneral, 1967’de tümgeneral, 1970’te korgeneral ve 1974’te orgeneral oldu. Kore’de Türk Tugayı’nda görev yaptı, 227. Piyade Alayı ve 11. Kolordu komutanlıkları gibi önemli pozisyonlarda bulundu. 1975-1976’da Genelkurmay II. Başkanı, 1976-1977’de Ege Ordu Komutanı olarak görev yaptı. 1977’de, Kara Kuvvetleri Komutanı Namık Kemal Ersun’un emekliye sevk edilmesiyle beklenmedik şekilde Kara Kuvvetleri Komutanı oldu. 6 Mart 1978’de Genelkurmay Başkanı olarak atandı ve tasarruf odaklı direktifler yayımladı.

12 EYLÜL DARBESİ VE DEVLET BAŞKANLIĞI

12 Eylül 1980’de, Evren liderliğinde Türk Silahlı Kuvvetleri “Bayrak Harekâtı” ile yönetimi ele geçirdi. Millî Güvenlik Konseyi’ni oluşturan Evren, Nurettin Ersin, Nejat Tümer, Tahsin Şahinkaya ve Sedat Celasun, TBMM’yi ve hükümeti feshetti, sıkıyönetim ilan etti. Evren, 1980-1982 arası devlet başkanı olarak ülkeyi yönetti. Darbenin gerekçeleri arasında sağ-sol çatışmaları, ekonomik kriz ve siyasi istikrarsızlık yer aldı. 1982 Anayasası, yüzde 91,37 oyla kabul edilerek Evren’in cumhurbaşkanlığını onayladı. Bu dönemde Mehmetçik Vakfı’nı kurdu ve eğitim kampanyaları başlattı.

CUMHURBAŞKANLIĞI DÖNEMİ

9 Kasım 1982’de 7. Cumhurbaşkanı olan Evren, 1989’a kadar görev yaptı. Okuma-yazma oranını artırmak, kız çocuklarının eğitimini teşvik etmek ve nüfus artışını kontrol altına almak için “Kendi okulunu kendin yap” gibi kampanyalar düzenledi. 1982 Anayasası ile yüzde10 seçim barajı ve YÖK gibi düzenlemeler getirdi. Ancak, darbe sonrası fişlemeler, işkenceler ve idamlar nedeniyle eleştirildi. 1990’da Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’ne layık görüldü, ancak bu karar tartışma yarattı.

EMEKLİLİK, YARGILAMA VE SON YILLAR

1989’da görevini Turgut Özal’a devrederek Marmaris’e yerleşen Evren, resim yaptı, sergiler açtı ve 6 ciltlik “Kenan Evren’in Anıları”nı yayımladı. 1998’de “Atatürk” tablosu 105 milyar liraya satılarak dönemin en pahalı Türk ressamı unvanını aldı. 2010 referandumu sonrası, 12 Eylül darbesi nedeniyle yargılandı. 18 Haziran 2014’te, Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından müebbet hapse mahkûm edildi; rütbesi erliğe düşürüldü. 2015’teki ölümüyle dava düştü. 15 Temmuz 2016 sonrası, davayı yürüten bazı savcı ve hâkimler FETÖ soruşturmaları kapsamında ihraç edildi.