İslam hukukunun büyük imâmı olan Ebû Hanîfe kimdir?

İslam hukukunun temel taşlarından biri olan Hanefî mezhebinin kurucusu Ebû Hanîfe, 699 yılında Kûfe’de dünyaya geldi. Asıl adı Nu‘mân bin Sâbit olan büyük âlim, ailesiyle birlikte Kâbil’den göç eden dedesi Zûta’nın Kûfe’ye yerleşmesiyle burada büyüdü. Babası Sâbit ise dönemin tanınmış tüccarlarından biriydi.

Genç yaşta Kur’an-ı Kerîm’i ezberleyen Ebû Hanîfe, dil, edebiyat ve kelâm gibi ilimlerde de eğitim aldı. Fıkıh alanındaki yetkinliği ise, dönemin ünlü âlimlerinden Hammâd b. Ebû Süleyman’ın ders halkasında derinleşmesiyle şekillendi.

HANEFÎ MEZHEBİNİN KURUCUSU: İLMİ VE İÇTİHADÎ YAKLAŞIMI

Ebû Hanîfe, İslam hukukunda devrim niteliğinde bir yaklaşım benimseyerek, fıkıh meselelerinde akıl ve mantıklı kıyas yöntemini ön plana çıkardı. Bu yöntemi sayesinde Hanefî mezhebinin temellerini attı. Hanefî fıkhının başlıca kaynakları arasında yer alan eserleri ise El-Fıkhu’l-Ekber, Kitâbu’l-Vasiyye ve El-Mesâil olarak biliniyor.

Bu eserler, sadece dönemin değil, sonraki nesillerin de fıkıh anlayışını şekillendiren başlıca kaynaklar arasında gösteriliyor.

SOSYAL HAYATI VE SİYASİ TUTUMU

Abbâsî Halifesi el-Mensur’un kadılık teklifini reddeden Ebû Hanîfe, ilmi bağımsızlık ve adalet anlayışını göstermiştir. Öğrencileri arasında en tanınmış isim Ebû Yûsuf’tur. Onun derslerinden faydalanan birçok âlim, Hanefî mezhebinin yayılmasına büyük katkı sağlamıştır.

AHLÂKÎ VE MANEVÎ ÖZELLİKLERİ

Ebû Hanîfe, konuşkan olmaktan ziyade vakur ve ağırbaşlı kişiliğiyle tanınıyordu. Mütevazılığı ve hayır işlerine olan bağlılığı, onu çevresindekiler için örnek bir âlim hâline getirmişti. Ayrıca Ehl-i Sünnet inancının şekillenmesinde oynadığı rol, onun İslam dünyasında yalnızca bir fıkıh âlimi değil, aynı zamanda manevi bir rehber olarak da anılmasını sağlamıştır.

VEFATI VE KABRİ

14 Haziran 767 yılında Bağdat’ta vefat eden Ebû Hanîfe, Kâzımiyye semtinde bulunan kabriyle günümüzde de ziyaretçilerini ağırlıyor.

Ebû Hanîfe, Hanefî mezhebinin kurucusu ve İslam hukukunun büyük isimlerinden biri olarak hafızalarda yerini koruyor. Akılcı içtihadları, eğitim hayatı ve ahlâkî duruşu, onu İslam dünyasının en saygın alimlerinden biri yapmıştır.