Yıkımın ardında kalan hafıza: Van Depremi’nin 14. Yılında Türkiye ne kadar hazır?

14 yıl önce bugün, Türkiye bir kez daha deprem gerçeğiyle yüzleşti. 23 Ekim 2011’de saatler 13.41’i gösterdiğinde Van’ın Tabanlı köyü merkezli 7,2 büyüklüğündeki deprem, kentin kalbinde onarılması güç yaralar açtı. Yüzlerce bina yerle bir oldu, 644 insan yaşamını yitirdi, binlerce kişi evsiz kaldı. O günün üzerinden geçen 14 yıl, sadece bir takvim meselesi değil aynı zamanda bir hafıza sınavı. Bugün Van sokaklarında hayat yeniden kurulmuş gibi görünse de, her duvar arasında hala o günün sessiz yankısı var.

BİR ŞEHRİN KIRIK HATIRASI

Depremden hemen sonra Türkiye’nin dört bir yanından yardım eli uzandı. Devlet kurumları, belediyeler, sivil toplum kuruluşları seferber oldu. Kısa sürede binlerce konteyner kent kuruldu, 17 binden fazla kalıcı konutun temeli atıldı. Ancak fiziksel onarım, manevi enkazı kaldırmaya yetmedi. Vanlı öğretmen Dilek Karaca o günleri şöyle hatırlıyor: “Enkazın başında beklerken saat kavramını yitirmiştik. Günlerce aynı kıyafetlerle, aynı umutla bekledik. En çok da sessizlik korkutuyordu. Çünkü sessizlik, artık kimsenin orada olmadığını anlatıyordu.” Bugün Karaca’nın evi yeni bir sitede, ama her deprem haberi duyduğunda ilk yaptığı şey, çocuklarını kucaklayıp kapıya yönelmek.

YENİDEN İNŞA BETONLA MÜMKÜN MÜ?

Van, aradan geçen yıllarda yeniden ayağa kalktı. Yeni konutlar, yollar, kamu binaları yükseldi. Ancak deprem uzmanlarına göre mesele yalnızca yeniden inşa değil, nasıl inşa edildiğimiz. Jeofizik Mühendisi Prof. Ayhan Ercan, bu konuda uyarıyor: “2011’de yaşanan yıkım sadece binaların değil, sistemin çöküşüydü. Yapı denetimi, mühendislik etiği ve afet eğitimi aynı zincirin halkalarıdır. Bugün Van’da yeni binalar yapıldı ama bu zincir tamir edilmeden hiçbir şehir güvenli sayılmaz.”
Van, Türkiye’nin aktif fay hatlarından birinin üzerinde. Bu gerçeğe rağmen, bazı mahallelerde denetimsiz yapılaşmanın sürdüğü belirtiliyor.

ANKARA’DAN VAN’A UZANAN SESSİZ SAYGI

Depremin yıl dönümünde, Ankara’dan birçok siyasetçi ve yerel yönetici anma mesajı paylaştı. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş, sosyal medya hesabından şu ifadeleri kullandı: “12 yıl önce Van Depremi’nde binlerce canımızı yitirdik, acıları hâlâ yüreğimizde. Bütün kayıplarımızı rahmetle anıyor, afetlere dayanıklı şehirler inşa etmenin bir zorunluluk olduğunu hatırlatıyorum.” CHP Ankara Milletvekili Gamze Taşcıer ise mesajında, “Van’da yitirdiklerimizin hatırası, afet politikalarının vicdanında yaşamalı. Acıyı hatırlamak yetmez, önlem almak şart,” ifadelerine yer verdi. AK Parti Ankara Milletvekili Zeynep Yıldız da, “Van Depremi, millet olmanın en güçlü örneklerinden birini gösterdi. O gün el eleydik, bugün de afetlere karşı aynı birlik ruhuyla hareket etmeliyiz,” dedi.

UNUTMAMAK YETMEZ

Van Depremi, Türkiye’ye sadece bir afetin acısını değil, bir ülkenin sınavını da yaşattı. 14 yıl sonra hala aynı sorular geçerliliğini koruyor: Kentsel dönüşüm ne kadar denetleniyor?
Afet bilinci eğitimleri toplumun tüm katmanlarına ulaşabiliyor mu?
Deprem değil, ihmal mi öldürüyor?
Cevaplar net değil ama Van’ın sessiz taşları bu soruları her yıl dönümünde yeniden hatırlatıyor.