Toplumun vicdanını kalemiyle yansıtan Orhan Kemal kimdir?

55 yıl önce bugün; 2 Haziran 1970’te hayatını kaybeden Orhan Kemal’in asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü’dür.

ORHAN KEMAL KİMDİR?

Orhan Kemal, 15 Eylül 1914’te Adana’nın Ceyhan ilçesinde doğdu. Babası, politikacı Abdülkadir Kemali Bey’di. Ailesinin siyasi nedenlerle Suriye’ye göç etmesiyle gençliği zor şartlarda geçti.

Edebiyat Yolculuğu: İlk şiirlerini 1930’larda yayımladı, ancak asıl ününü roman ve öyküleriyle kazandı. 1940’larda Adana’da işçilik ve kâtiplik yaptı; bu deneyimler eserlerine yansıdı.

Hapis Yılları: Nazım Hikmet’le tanıştığı Bursa Cezaevi’nde (1938-1943) geçirdiği yıllar, edebiyat anlayışını şekillendirdi. Toplumcu gerçekçilik bu dönemde olgunlaştı.

İstanbul Yılları: 1950’den itibaren İstanbul’a yerleşti ve yazarak geçimini sağladı. 1970’te Sofya’da tedavi gördüğü sırada yaşamını yitirdi.

Adı, Türk edebiyatının büyük ustaları arasında anılan yazar; roman, öykü, oyun, şiir gibi farklı tarzlarda birçok esere imza atmış olsa da daha çok romancılık yönü ile tanınmıştır. İlk öykü kitabı Ekmek Kavgası (1949) ve Küçük Adamın Notları başlığı altında yayımladığı öz yaşam öyküsü roman dizisiyle yaygın bir üne kavuştu. Edebi hayatı 1960'lı yıllarda zirveye ulaştı. Adana'da toprak ve fabrika işçilerinin dünyasını, İstanbul'daki gecekondu mahallelerini, fabrika çevrelerini eserlerine yansıttı. Murtaza, Hanımın Çiftliği, 72. Koğuş adlı eserleri başyapıtlarındandır. Adanaspor'da futbol oynamıştır. Golcü Raşit olarak bilinmektedir.

ORHAN KEMAL’İN ESERLERİ

Orhan Kemal’in eserleri, genellikle alt sınıfların yaşam mücadelelerini, toplumsal adaletsizlikleri ve insan ilişkilerini konu edinir. Başlıca eserleri:

Romanlar: Murtaza, Cemile, Bereketli Topraklar Üzerinde, 72. Koğuş, Hanımın Çiftliği, Eskici ve Oğulları.

Öyküler: Ekmek Kavgası, Çamaşırcının Kızı, Sarhoşlar.

Oyunlar ve Senaryolar: İspinozlar, 72. Koğuş (tiyatro uyarlaması) ve çeşitli film senaryoları.

ORHAN KEMAL’İN EDEBİ ÜSLUBU

Toplumcu Gerçekçilik: Orhan Kemal, eserlerinde yoksulluğu, sınıf çatışmalarını ve toplumsal eşitsizlikleri gerçekçi bir şekilde işledi.

Sade Dil: Anlaşılır, akıcı ve halkın diline yakın bir üslup kullandı.

İnsan Odaklılık: Karakterleri genellikle sıradan insanlar olup, onların umutları, hayal kırıklıkları ve mücadeleleri eserlerinin merkezindedir.

Orhan Kemal, Türk edebiyatında toplumcu gerçekçiliğin öncülerinden biri olarak kabul edilir. Eserleri günümüzde hâlâ okunmakta, tiyatro ve sinemaya uyarlanmaktadır. Adana’da adına bir müze (Orhan Kemal Müzesi) bulunmaktadır ve her yıl Orhan Kemal Roman Ödülü verilerek anısı yaşatılmaktadır.

Orhan Kemal Roman Armağanı, Türk yazar Orhan Kemal'in anısına 1972'den bu yana her yıl verilen roman ödülüdür.

ORHAN KEMAL’İN KAZANDIĞI ÖDÜLLER

Orhan Kemal, Türk edebiyatında toplumcu gerçekçi eserleriyle büyük bir etki bırakmış, ancak yaşadığı dönemde sınırlı sayıda ödül kazanmıştır. Bunun nedeni, hem dönemin siyasi ve kültürel koşulları hem de edebiyat ödüllerinin o yıllarda bugünkü kadar yaygın olmamasıdır. Yine de Orhan Kemal’in kazandığı ödüller ve aldığı takdirler şunlardır:

1958 TÜRK DİL KURUMU ÖYKÜ ÖDÜLÜ

Eser: Kardeş Payı

Orhan Kemal, bu öykü kitabıyla Türk Dil Kurumu’nun o yılki öykü ödülünü kazandı. Kitap, onun sade ve etkileyici anlatımıyla işçi sınıfının gündelik mücadelelerini konu edinir.

1969 SAİT FAİK HİKAYE ARMAĞANI

Eser: Önce Ekmek

Orhan Kemal, bu öykü kitabıyla Sait Faik Abasıyanık adına verilen prestijli hikaye ödülünü kazandı. Kitap, onun toplumcu gerçekçi çizgisini yansıtan güçlü öykülerden oluşur.