Hürmüz Boğazı kapatılırsa ne olur? Küresel ve Jeopolitik riskler neler?
Küresel petrolün dörtte biri Hürmüz Boğazı'ndan geçiyor. İran'ın "boğazı kapatırız" tehdidi bir kez daha gündemde. İran meclisi dün boğazın kapatılma kararını onayladı. Peki İran Hürmüz Boğazı'nı kapatabilir mi, kapatılırsa ne olur?
Orta Doğu'da her krizi anından gündeme gelen Hürmüz Boğazı, küresel enerji arzının en kritik geçiş noktası olarak öne çıkıyor. İran'ın zaman zaman dile getirdiği "boğazı kapatma" tehdidi, sadece bölgesel değil, küresel piyasalarda da büyük dalgalanmalara yol açıyor. Küresel gerilimler devam ederken dün İran meclisi boğazı kapatma kararını onayladığını duyurdu. Peki Hürmüz Boğazı neden bu kadar önemli ve İran gerçekten bu geçidi kapatma gücüne sahip mi?
HÜRMÜZ BOĞAZI'NIN STRATEJİK ÖNEMİ
Basra Körfezi ile Umman Körfezi'ni birbirine bağlayan yaklaşık 50 kilometre genişliğindeki Hürmüz Boğazı, dünya petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 26'nın geçtiği hayati bir su yoludur. Suudi Arabistan, Irak, Kuvety, Bahreyn, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi enerji üreticilerinden çıkan günlük 17 ila 20 milyon varil petrol bu dar boğazdan dünya pazarlarına ulaşıyor. Ayrıca Katar'ın dünya birincisi olduğu sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatının neredeyse tamamı buradan geçiyor.
İRAN'IN KAPATMA TEHDİDİ
İran, 1980'lerden itibaren özellikle ABD yaptırımları ve bölgesel gerilimler arttığında Hürmüz Boğazı'nı kapatma tehdidini sıkça gündeme getiriyor. İran boğazın İran karasuları içinde yer alan bölümü üzerinden egemenlik iddia ediyor ve boğazı kapatabileceğini söylüyor. Devrim Muhafızları Ordusu ise bölgedeki askeri varlığını artırarak hızlı saldırı botları, deniz mayınları ve karadan karaya füzelerle bu geçidi kontrol altında tutmaya çalışıyor.
ASKERİ VE TEKNİK GERÇEKLİK
İran, boğazı geçici olarak riske atabilecek kapasiteye sahip. Ancak ABD'nin Bahreyn'de konuşlu 5. Filosu, İngiltere, Fransa ve Suudi Arabistan'ın bölgedeki güçlü deniz varlığı boğazın uzun süreli kapatılması önünde bir engel oluşturuyor. Diğer yandan ise İran'ın da petrol ve doğalgaz ihracatının büyük bir bölümü bu rotadan geliyor, yani kapatma kararı sadece ABD ve diğer ülkeler için değil İran içinde ekonomik tehdit oluşturuyor.
BOĞAZ KAPATILIRSA NE OLUR?
Hürmüz Boğazı'nın geçici olarak kapatılması dahil petrol fiyatlarında ciddi artışlara neden olur ve varil fiyatı150 doları aşabilir. 2011 yılında yapılan benzer tehditler sonrasında petrol fiyatlarında kısa süre içerisinde yüzde 8 oranında bir artış yaşanmıştı. Boğazın kapatılması özellikle Avrupa ve Asya pazarlarını derinden etkileyebilir. Alternatif enerji yollarının yetersizliği ise küresel enerji arzında kriz riskini artıracak.
TÜRKİYE'YE YANSIMALARI
Türkiye, enerji ithalatının büyük bölümünü Hürmüz Boğazı üzerinden sağlıyor. Boğazdaki aksama, enerji maliyetlerini yükseltirken, akaryakıt fiyatları, üretim maliyetleri ve enflasyon üzerinde baskı yaratabiliyor. Ayrıca TL'nin değer kaybı ve cari açığın büyümesi, ekonomik dengelerde oynaklık yaratabilir.
TEHDİT SÜREKLİ, RİSK SINIRLI
İran’ın Hürmüz Boğazı’nı tamamen ve uzun süre kapatma ihtimali düşük görülüyor. Bu tehditler, daha çok diplomatik baskı ve caydırıcılık amacıyla kullanılıyor. Ancak boğazdaki her gerilim, küresel enerji piyasalarını ve jeopolitik dengeleri sarsma potansiyelini koruyor. Bu nedenle Hürmüz Boğazı, bölge ülkeleri ve dünya güçleri için stratejik önemi yüksek, dikkatle takip edilen bir nokta olmaya devam ediyor.