Dünya Temiz Hava Günü nedir, ilk kez hangi yıl kutlandı?

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2019 yılında kabul edilen ve ilk kez 7 Eylül 2020’de kutlanan Dünya Temiz Hava Günü, hava kirliliğinin küresel bir sorun olarak ele alınması gerektiğini vurgular ve hükümetler, sivil toplum kuruluşları, işletmeler ve bireyleri hava kalitesini iyileştirmek için harekete geçmeye teşvik eder.

KUTLANMA AMAÇLARI NELERDİR?

Dünya Temiz Hava Günü, hava kirliliğinin insan sağlığı, ekonomi ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerine odaklanır. Temel amaçları arasında şunlar yer alır:

Farkındalık Yaratmak: Hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkileri (solunum yolu hastalıkları, kalp rahatsızlıkları, erken ölümler vb.) ve çevresel zararları (iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı) hakkında kamuoyunu bilgilendirmek.

Politikaları Teşvik Etmek: Hükümetleri ve kurumları hava kalitesini iyileştirecek politikalar ve yasalar geliştirmeye yönlendirmek.

Küresel İş birliği: Hava kirliliği sınır tanımayan bir sorun olduğu için uluslararası iş birliğini güçlendirmek.

Bireysel ve Toplumsal Eylemler: Bireylerin ve toplulukların temiz hava için yapabileceği katkıları (örneğin, toplu taşıma kullanımı, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş) teşvik etmek.

HAVA KİRLİLİĞİNİN BOYUTLARI

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre:

Hava kirliliği, her yıl dünya genelinde yaklaşık 7 milyon erken ölüme neden oluyor.

Hava kirliliği, özellikle çocuklarda ve yaşlılarda solunum yolu enfeksiyonları, astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve akciğer kanseri gibi sağlık sorunlarını artırıyor.

Hava kirliliği aynı zamanda iklim değişikliğini hızlandıran sera gazı emisyonlarıyla bağlantılıdır.

Hava kirliliğinin ana kaynakları arasında fosil yakıt kullanımı (araçlar, sanayi, enerji üretimi), orman yangınları, tarımsal faaliyetler ve evsel ısınma sistemleri yer alır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, hava kirliliğiyle mücadele için küresel bir farkındalık günü oluşturulmasına karar verdi. 7 Eylül 2019’u "Uluslararası Temiz Hava Günü ve Mavi Gökyüzü" (International Day of Clean Air for Blue Skies) olarak ilan edildi.

Dünya Temiz Hava Günüiİlk kez 7 Eylül 2020’de kutlandı. Her yıl farklı bir tema etrafında etkinlikler düzenlenir. Örneğin:

2020 teması: "Herkes için Temiz Hava" (Clean Air for All)

2021 teması: "Sağlıklı Hava, Sağlıklı Gezegen" (Healthy Air, Healthy Planet)

2024 teması: "Temiz Hava için Birlikte Yatırım Yapalım" (Invest in #AirWeShare)

2025 Mavi Gökyüzü için Temiz Hava Uluslararası Günü'nün teması " Hava İçin Yarış. Her Nefes Önemlidir ."

TÜRKİYE'DE DÜNYA TEMİZ HAVA GÜNÜ

Türkiye’de de Dünya Temiz Hava Günü, çevre örgütleri, belediyeler ve çeşitli kuruluşlar tarafından düzenlenen etkinliklerle kutlanıyor. Türkiye, özellikle büyük şehirlerde (Ankara, İstanbul, İzmir gibi) hava kirliliğiyle mücadelede önemli adımlar atmaya çalışıyor. Ancak, kömürle çalışan termik santraller, yoğun araç trafiği ve sanayi emisyonları gibi faktörler hava kirliliğini artıran başlıca sorunlar arasında yer alıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile yerel yönetimler, hava kalitesini izlemek ve iyileştirmek için çeşitli projeler yürütüyor:

Hava kalitesi izleme istasyonlarının yaygınlaştırılması.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının teşvik edilmesi.

Toplu taşıma sistemlerinin geliştirilmesi.

BİREYSEL DÜZLEMDE NELER YAPILABİLİR?

Bireyler, temiz hava için şu adımları atabilir:

Toplu taşıma veya bisiklet kullanmak, araç kullanımını azaltmak.

Enerji tasarrufu sağlamak (örneğin, enerji verimli cihazlar kullanmak).

Ağaç dikimi ve yeşil alanların korunmasına destek vermek.

Fosil yakıt kullanımını azaltmak (mesela, doğalgaz yerine yenilenebilir enerji kaynaklarını tercih etmek).

Hava kirliliği konusunda farkındalık yaratmak için sosyal medya kampanyalarına katılmak.

HANGİ ETKİNLİKLER DÜZENLENİYOR?

Dünya Temiz Hava Günü kutlamaları bağlamında dünya genelinde muhtelif seminerler, çalıştaylar, temiz hava yürüyüşleri, ağaç dikme etkinlikleri ve eğitim programları düzenlenir. Türkiye’de de sivil toplum kuruluşları ve çevre aktivistleri, hava kirliliğine dikkat çeken kampanyalar yürütür. Sosyal medyada farkındalık bilinci aşılayacak paylaşımlar yapılır.