Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi mezunu Azra Erhat kimdir?

Azra Erhat hümanist bakış açısıyla Anadolu’nun ve Antik Yunan’ın kültürel mirasını Türkçe’nin zengin diliyle harmanlayarak yaptığı çevirileriyle Türk edebiyatına önemli katkılar vermiştir.

AZRA ERHAT KİMDİR?

Azra Erhat, 4 Haziran 1915 yılında İstanbul’da doğdu. Daha sonra klasik filoloji (Antik Yunan ve Latin dilleri ile edebiyatı) eğitimi almak için Belçika’ya gitti ve Brüksel Üniversitesi’nde öğrenim gördü. 1939 yılında Türkiye’ye dönerek mezunu olduğu Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde (DTCF) klasik filoloji bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. DTCF, Cumhuriyetin erken döneminde Türk tarihini, dilini ve kültürünü araştıran önemli bir merkezdi; Erhat, burada Sabahattin Eyüboğlu gibi dönemin önde gelen entelektüelleriyle tanıştı ve çalıştı. 1950’lerde bir süre gazetecilik yaptı, ardından Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Cenevre’deki merkezinde kütüphanecilik görevinde bulundu. Türkiye’ye döndükten sonra çeviri ve yazarlık çalışmalarına ağırlık verdi.

AZRA ERHAT’IN ÇEVİRMENLİK KARİYERİ

Azra Erhat, Türkçeye kazandırdığı Eski Yunan klasikleriyle çevirmenlik alanında çığır açmıştır. Çevirileri, yalnızca dil bilgisiyle değil, aynı zamanda metinlerin ruhunu, kültürel bağlamını ve edebi değerini Türkçeye aktarma konusundaki titizliğiyle öne çıkar. Çevirmenlik yaklaşımı, metni sadece dilsel olarak değil, aynı zamanda tarihsel ve kültürel bağlamıyla Türk okuruna sunmayı hedefler. Bu nedenle çevirileri, hem akademik hem de edebiyat çevrelerinde referans kabul edilir.

AZRA ERHAT’IN BAŞLICA ÇEVİRİLERİ

HOMEROS’UN İLYADA VE ODİSSEA:

Azra Erhat, şair A. Kadir ile birlikte Homeros’un epik destanları İlyada ve Odissea’yı Türkçeye çevirdi. Bu çeviriler, 1950’lerde ve 1960’larda yayımlandı ve Türk edebiyatında bir dönüm noktası oldu. İlyada (1958-1960), Truva Savaşı’nı konu alan destansı bir anlatıdır. Erhat ve A. Kadir, bu eseri Türkçeye yalın, akıcı ve şiirsel bir dille aktardı. Çeviri, Homeros’un destanlarının epik ruhunu ve ritmini korumasıyla övgü aldı. Odissea (1961), Odysseus’un macera dolu dönüş yolculuğunu anlatır. Erhat’ın çevirisi, eserin mitolojik ve insani unsurlarını Türk okurlarına başarıyla taşıdı. Bu çeviriler, Türkçede Antik Yunan edebiyatının anlaşılmasında temel kaynaklar haline geldi ve yıllarca okullarda, üniversitelerde okutuldu.

AZRA ERHAT’N ÇEVİRİ FELSEFESİ

Azra Erhat’ın çeviri anlayışı, metni yalnızca kelime kelime aktarmak değil, eserin ruhunu ve kültürel bağlamını Türkçeye taşımaktı. O, çeviriyi bir kültür aktarımı olarak görüyordu. Özellikle Homeros çevirilerinde, Eski Yunanca metinlerin şiirselliğini Türkçede yeniden yaratmak için A. Kadir’in şairane diliyle iş birliği yaptı. Çevirilerinde, Türkçenin zenginliğini ve esnekliğini kullanarak metinleri yaşayan bir dile dönüştürdü. Bu yaklaşımı, onun çevirilerini zamansız kıldı.

AZRA ERHAT’IN ÖNE ÇIKAN ESERLERİ

Mitoloji Sözlüğü (1972): Antik Yunan mitolojisini Türkçeye tanıtan en kapsamlı eserlerden biridir. Bu sözlük, mitolojik karakterler, tanrılar, kahramanlar ve olaylar hakkında detaylı bilgiler içerir. Erhat, bu eserde yalnızca mitolojiyi anlatmakla kalmaz, aynı zamanda Anadolu’nun mitolojik bağlarını da vurgular. Örneğin, Anadolu’daki antik kentlerin mitolojik hikayelerle ilişkisini inceler. Kitap, hem akademisyenler hem de mitolojiye ilgi duyan genel okurlar için temel bir kaynaktır.

Mavi Anadolu (1960) ve Mavi Yolculuk (1962): Bu eserler, Erhat’ın Halikarnas Balıkçısı ve Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte gerçekleştirdiği Ege ve Akdeniz gezilerinden doğmuştur. “Mavi Yolculuk” kavramı, bu kitaplarla Türk kültürüne yerleşti. Mavi Anadolu, Anadolu’nun tarihsel ve kültürel zenginliklerini, özellikle antik kentler üzerinden anlatır. Erhat, Anadolu’yu bir “kültürel mozaik” olarak tanımlar ve Hellen, Roma, Bizans gibi medeniyetlerin izlerini takip eder. Mavi Yolculuk, Ege kıyılarındaki antik kentleri ve doğal güzellikleri gezerken yazılmış bir gezi-inceleme kitabıdır. Bu eser, hem bir seyahatname hem de bir kültür tarihi çalışmasıdır.