Bugün 4 Aralık Dünya Madenciler Günü. Ancak Türkiye için bu tarih, bir kutlamadan çok, yüzlerce canı yutan faciaların tekrar eden acısını ve alınamayan dersleri hatırlatan bir yüzleşme günüdür. Yüksek mineral zenginliğine sahip ülkemizde, 1980’lerden bu yana resmi kayıtlara geçen büyük kazalarda yitirdiğimiz canların sayısı 700’ü aştı.
Yeraltındaki "kara elmas" uğruna verilen bu mücadele, ne yazık ki sık sık "iş cinayetleri" olarak tarihe geçmiştir. Manisa'daki Soma faciası ve Zonguldak Kozlu'daki grizu patlaması, Türkiye'nin madencilik tarihine en büyük trajediler olarak kazınmıştır.
ZONGULDAK'TAN SOMA'YA TEKRARLAYAN 'KADER'
Türkiye'deki büyük maden facialarının neredeyse tamamı kömür madenciliğinde yaşanmıştır. Facia tablolarına bakıldığında, coğrafi olarak Zonguldak ve çevresi, ölümcül can kaybıyla Manisa'nın Soma ilçesi, acının merkez üssü olmuştur.
Manisa - Soma'da 13 Mayıs 2014'te yaşanan maden faciasında 310 madenci hayatını kaybetti. Facianın nedeni trafo yangını ve karbonmonoksit zehirlenmesi olarak kayıtlara geçti. Zonguldak - Kozlu'da 3 Mart 1992'de gerçekleşen faciada ise vefat eden madenci sayısı 263 oldu. Kozlu'daki facianın sebebi ise grizu patlaması olarak açıklandı.
ZONGULDAK'IN BİTMEYEN GRİZU DRAMI
Türkiye'deki büyük faciaların kronolojisi incelendiğinde, grizu patlamalarının adeta Batı Karadeniz'in çözülemeyen bir kaderi olduğu görülmektedir:
22 Ocak 1983, Armutçuk: 103 can kaybı (Grizu ve yangın).
7 Şubat 1987, Karadon: 68 can kaybı (Metan gazı patlaması).
3 Mart 1983, Gelik: 65 can kaybı (Grizu patlaması).
15 Mart 1995, Üzülmez: 37 can kaybı (Grizu patlaması).
28 Mayıs 2010, Karadon: 30 can kaybı (Metan patlaması).
YILLAR GEÇSE DE BİLANÇO DEĞİŞMİYOR
Soma faciasının ardından güvenlik önlemleri tekrar gündeme gelse de, son on yılda yaşanan facialar, derslerin kalıcı olarak alınmadığını göstermiştir. 28 Ekim 2014'te Karaman'ın Ermenek ilçesinde eski galeriden gelen su basması sonucu 18 madenci hayatını kaybetti. 14 Ekim 2022, Bartın'ın Amasra ilçesinde ise Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) işletmesinde yaşanan metan patlaması 41 madencinin yaşamına mal oldu.
NEDEN ÖNLEM ALINMIYOR?
Türkiye'deki faciaların yüzde 90'ından fazlası önlenebilir nedenlere dayanmaktadır. Başlıca nedenler grizu patlaması, ocak yangınları, göçük ve su basması olarak sıralanmaktadır. Uzmanlar, kazaların temelinde yatan sorunun, özellikle özelleşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte kar hırsının işçi sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin önüne geçmesi olduğunu vurgulamaktadır. Yeterli havalandırma sistemleri, gaz izleme sensörleri ve tahkimat (destekleme) eksiklikleri, yeraltındaki "ölümcül denklemin" her seferinde aynı sonucu vermesine neden olmaktadır.