100 yaşında Ankara’da hayatını kaybeden “Tarihçilerin Kutbu” Halil İnalcık kimdir?

7 Eylül 1916’da İstanbul’da doğan Halil İnalcık 25 Temmuz 2016’da Ankara’da yaşamını yitirdi.

TÜRK TARİHÇİLİĞİNİN DUAYENİ: HALİL İNALCIK

“Tarihçilerin Kutbu” (Şeyh-ül Müverrihin) olarak anılan İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyal, ekonomik, politik ve kültürel tarihine dair çığır açıcı eserler üretmiş, modern tarih yazımına önemli katkılarda bulunmuştur.

ANKARA’DA GEÇEN AKADEMİ YILLARI

Halil İnalcık, 7 Eylül 1916’da İstanbul’da doğdu. Kırım Tatarı kökenli bir ailenin çocuğu olarak, çok kültürlü bir ortamda büyüdü. Babası Hocazade Seyit Mahmut Bey, annesi Ayşe Bahriye Hanım’dı. Ailesi, Kırım’dan İstanbul’a göç etmişti.

Eğitimi: İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamladıktan sonra, 1935’te Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesine (DTCF) girdi. Burada Fuad Köprülü gibi dönemin önde gelen tarihçilerinden eğitim aldı ve 1940’ta mezun oldu. Köprülü’nün etkisiyle Osmanlı tarihine yöneldi.

Akademik Kariyer: 1940’ta DTCF’de asistan olarak akademik kariyerine başladı. 1942’de doktorasını tamamladı, tezi “Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İş birliği” konusundaydı. 1943’te doçent, 1952’de profesör oldu.

ULUSLARARASI KARİYERİ

Halil İnalcık, 1972’de Chicago Üniversitesinde Osmanlı tarihi profesörü olarak görev yapmaya başladı ve burada 14 yıl boyunca ders verdi. Bu dönemde, uluslararası akademik çevrelerde tanınırlığı arttı. 1993’te Türkiye’ye dönerek Bilkent Üniversitesinde Tarih Bölümünü kurdu ve burada çalışmalarını sürdürdü. Ayrıca Harvard, Princeton ve Columbia gibi prestijli üniversitelerde misafir öğretim üyesi olarak bulundu.

İnalcık, çok dilli kaynakları (Osmanlı Türkçesi, Arapça, Farsça, Latince, İngilizce, Fransızca, Almanca) kullanma yetkinliğiyle dikkat çekti. Arşiv belgelerine dayalı titiz araştırmaları, onu Osmanlı tarihçiliğinde eşsiz bir konuma getirdi.

İnalcık’ın eserleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik, sosyal ve politik yapısını anlamak için temel kaynaklar arasında yer alır. Halil İnalcık yüzlerce makale, ansiklopedi maddesi ve kitap bölümü yazdı. Osmanlı Araştırmaları dergisinin kurucusu olarak da Türk tarihçiliğine önemli bir katkı sağladı.

METODOLOJİSİ VE KATKILARI

İnalcık, Osmanlı arşivlerini (özellikle tapu tahrir defterleri ve şer’iyye sicilleri) sistematik bir şekilde kullanarak tarih yazımına yeni bir boyut getirdi. Belgelerdeki verileri analiz ederek Osmanlı toplumunun demografik, ekonomik ve sosyal yapısını aydınlattı.

Disiplinlerarası Yaklaşım: Tarih yazımında ekonomi, sosyoloji ve antropoloji gibi disiplinleri bir araya getirdi.

Uluslararası Etki: İnalcık, Osmanlı tarihini sadece Türk perspektifinden değil, küresel bir bağlamda ele aldı. Bu sayede, Batılı akademisyenlerin Osmanlı’ya yönelik önyargılı yaklaşımlarını kırdı ve Osmanlı tarihini dünya tarihinin bir parçası olarak konumlandırdı.

Eğitimci Rolü: Chicago ve Bilkent’te binlerce öğrenci yetiştirdi, birçok tarihçiye ilham verdi.

Halil İnalcık, Türkiye’de ve dünyada çok sayıda ödül aldı; TÜBİTAK Bilim Ödülü, Sedat Simavi Ödülü ve Ağa Han Mimarlık Ödülü’ne layık görüldü.

Amerikan Tarih Derneği, İngiliz Akademisi ve diğer uluslararası kuruluşlara üye seçildi.

2005’te ‘Türkiye’nin Onur Ödülü’ne layık görüldü.

Halil İnalcık çoklu organ yetmezliği nedeniyle 25 Temmuz 2016 tarihinde Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 100 yaşında vefat etti. Ölümünün ardından Bilkent ve Ankara Üniversitesinde tören düzenlendi. Cenazesi Bakanlar Kurulu kararı ile Fatih Sultan Mehmet'in de türbesinin bulunduğu Fatih Camii Haziresine defnedildi.