Kara Pazartesi: Trump’ın vergi bombası küresel piyasaları yıktı

7 Nisan Pazartesi günü, dünya piyasaları için tarihe "Kara Pazartesi" olarak geçti. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump’ın ithalat vergilerini artırma kararı, küresel ölçekte finansal sarsıntıya yol açtı. Trump’ın yüzde 10 ila 50 arasında değişen yeni gümrük tarifeleri açıklaması, başta Çin olmak üzere birçok ülkenin ekonomik misillemeleriyle karşılık buldu. Çin’in ABD menşeli ürünlere uyguladığı yüzde 34’lük ek vergi kararı, küresel resesyon endişelerini körükledi.

ASYA PİYASALARI ÇÖKTÜ

En sert darbeyi ise Asya borsaları aldı. Hong Kong Hang Seng Endeksi, yüzde 13,2’lik değer kaybıyla 1997 Asya krizinden bu yana en büyük günlük düşüşünü yaşadı. Japon Nikkei 225 Endeksi yüzde 7,8, Şanghay Bileşik Endeksi yüzde 7,3 ve Güney Kore Kospi Endeksi yüzde 5,6 geriledi. Yatırımcılar panik halinde satışlara yönelirken, bölgesel ekonomilerde zincirleme etkiler gözlemlenmeye başladı.

AVRUPA VE ABD BORSALARI DA SARSILDI

Avrupa piyasaları da bu çöküşten nasibini aldı. Almanya'nın DAX Endeksi yüzde 9,4, Fransa'nın CAC 40 Endeksi yüzde 5,8, İngiltere'nin FTSE 100 Endeksi ise yüzde 4,9 düşüş gösterdi. ABD tarafında, S&P 500 vadeli işlemleri yüzde 2,5 değer kaybederek piyasaların ayı piyasasına girebileceğinin sinyalini verdi.

TÜRKİYE'DE BORSA GÜNE SERT DÜŞÜŞLE BAŞLADI

Küresel piyasalardaki bu türbülans Türkiye’yi de etkiledi. Borsa İstanbul’da BIST 100 Endeksi haftaya yüzde 2,80’lik düşüşle 9.117,38 puandan başladı. Ekonomistler, Türkiye'nin dış ticaretinde önemli paya sahip olan ABD ve Çin arasındaki gerilimin, özellikle ihracat ve sanayi üretiminde olumsuz yansımalar doğurabileceğine dikkat çekiyor.

UZMANLAR NE DİYOR?

JPMorgan Chase CEO’su Jamie Dimon, Trump’ın korumacı politikalarının ABD'nin küresel ticaret ortaklıklarını zedeleyebileceğini belirtti. Goldman Sachs ise ABD’de ekonomik durgunluk (resesyon) ihtimalini yüzde 45’e çıkardı. Piyasalarda oluşan belirsizlik, yatırımcıların gözünü ABD Merkez Bankası’nın (Fed) olası faiz indirimi hamlelerine çevirmesine neden oldu.

ÖNÜMÜZDEKİ GÜNLERDE NE BEKLENİYOR?

Eğer ABD'de faiz düşüşü beklentisi, Trump'ın vergi kararlarını etkisiz hale getirmek amacıyla varsa (FED'in gerçekten bağımsız olduğu inancıyla), o zaman ABD'deki yatırımlar daha yüksek faiz veren ekonomilere kayar. Dolayısıyla, ABD bu durumun zararlı olduğunu anlayarak vergilerden vazgeçmeye zorlanabilir. Diğer yandan, piyasaların dalgalanması, uygulanacak vergilerden değil, bu vergilerin ekonomiye zarar vermesi durumunda aklı başında yöneticilerin olmayışı nedeniyle yaşanıyor. Bu yüzden, Rusya-Ukrayna ile ilgili açıklamalara da piyasalar düşüşle tepki veriyor. Ancak, vergiler nedeniyle bütün piyasalar düşüşe geçti; yani uluslararası yatırımlar şu anda bir yerden bir yere kaymıyor, ya kapital atıl halde ya da piyasaların yükselmesi beklentisiyle yapılan yatırımlar var. Her iki senaryoda da büyük sermayeli yatırım şirketlerinin pozisyon aldığını görüyorsunuz; bunlar borsada değil, başka tür yatırımlara geçmiş olabilirler; örneğin altın, toprak, doğal kaynak rezervi olan arazi gibi.

Ekonomistler, ticaret savaşlarının daha da tırmanması halinde küresel piyasalarda dalgalanmanın artacağını öngörüyor. Belirsizlik, yatırımcı güvenini zedelerken, uluslararası piyasaların kısa vadede toparlanması pek mümkün görünmüyor.

KARA PAZARTESİ NEDİR?

19 Ekim 1987'de dünya borsaları kısa süre içinde büyük değer kayıpları yaşadı ve bugün tarihe "Kara Pazartesi" olarak geçti. Düşüş ilk olarak Hong Kong'ta başladı, ardından zaman farkları nedeniyle
Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) borsaları da sırasıyla düşüşü izledi.