Cebimiz değişti, veriler de! TCMB’den kartlı harcama uyarısı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), son yıllarda artış gösteren kartlı harcamaların, tüketici davranışlarındaki değişimden kaynaklandığını ve bu nedenle özel tüketim eğilimiyle doğrudan eşleştirilemeyeceğini belirtti.
TCMB’nin "Merkezin Güncesi" blog sayfasında yayımlanan analizde, kartla yapılan harcamaların, özellikle parasal sıkılaşma sonrası dönemde daha ılımlı bir seyir izlediği ifade edildi.
KARTLA HARCAMALAR ARTIK ÖNCÜ BİR GÖSTERGE
TCMB ekonomistleri Ece Taşan Özel, Orhun Özel ve araştırmacı Tahamuhammet Süleyman imzasıyla yayımlanan “Kart kullanım oranı ve kartla yapılan harcamalar” başlıklı yazıda, kartlı harcamaların yüksek frekanslı veri sunması sayesinde ekonomik talebin seyrini izlemek adına önemli bir göstergeye dönüştüğü vurgulandı.
Ancak analizde, son yıllarda bu harcamaların özel tüketim harcamalarından ayrıştığına dikkat çekildi. Bu ayrışmanın temel nedeni olarak da nakit yerine kartla ödeme eğilimindeki artış gösterildi.
KART KULLANIMINDAKİ ARTIŞ, TÜKETİM GÖRÜNÜMÜNÜ ETKİLİYOR
Raporda, dijitalleşme, temassız ödeme sistemlerinin yaygınlaşması ve yüksek enflasyonun nakit taşımayı zorlaştırması gibi etkenlerle birlikte, kart kullanımının hızla arttığı belirtildi. Bu da kartla yapılan harcamaların yalnızca talepteki değişimleri değil, aynı zamanda ödeme alışkanlıklarındaki dönüşümü de yansıttığını ortaya koyuyor.
HARCAMALARDAKİ ARTIŞ “DÜZELTİLİNCE” DAHA ILIMLI BİR TABLO ÇIKIYOR
TCMB, kartlı harcamaların gerçek talep eğilimini gösterebilmesi için kart kullanım oranındaki artışın etkisinden arındırılması gerektiğini vurguladı. Bu amaçla akaryakıt sektörü örnek alınarak bir kart kullanım oranı hesaplandı. Söz konusu oranın 2021 sonrası belirgin şekilde arttığı görüldü.
Elde edilen bu oran, harcama verilerinden ödeme tercihi etkisini dışlamak için kullanıldı. Düzeltilmiş veriler incelendiğinde, kartlı harcamaların son dönemdeki artışının aslında daha ılımlı bir düzeyde olduğu ve özel tüketim eğilimiyle daha uyumlu hareket ettiği gözlendi.
TALEP YORUMLARI İÇİN DİKKATLİ OLUNMALI
Analizde, kartla yapılan harcamaların kapsamının özel tüketim verilerinden farklılıklar içerdiği de hatırlatıldı. Örneğin otomotiv harcamaları kart verilerine dahil değilken, GSYH'deki özel tüketim kaleminde yer alıyor. Bu nedenle, kartlı harcama verilerinin fiyat etkilerinden ve tüketici tercihlerinden arındırılarak değerlendirilmesi gerektiği belirtildi.
TCMB'nin çalışması, ödeme tercihlerindeki değişimi göz önüne almadan yapılan analizlerin tüketim talebi hakkında yanıltıcı sonuçlara varabileceğine işaret ediyor. Bu nedenle kartla yapılan harcamalar, ancak kullanım eğilimleri dikkate alınarak değerlendirildiğinde, ekonomi politikalarının yönünü belirlemede güvenilir bir araç haline geliyor.