Beynimiz tembelleşiyor mu? Notlar 100 ama hafıza sıfır! Yapay zekâ "bilişsel çabayı" nasıl yok ediyor?
Yapay zekâdan yararlanmanın insanı daha akıllı yapıp yapmadığına ilişkin yeni tartışma son dönemin en çok konuşulan konuları arasında. Peki, gerçek ne?
Dünya Bankası ve Kaliforniya Üniversitesinden araştırmacıların bulguları, sınıfta kusursuz ödevler teslim eden öğrencilerin aslında bilgiyi uzun vadeli belleğe aktaramadığını gösteriyor. Uzmanlar, yapay zekâ destekli sistemlerin anlık başarıyı artırsa da öğrenmenin temelini oluşturan zihinsel çabayı devre dışı bıraktığını vurguluyor.
ÖDEVLERDE BAŞARI, ÖĞRENMEDE ENGEL
Dünya Bankası’nın değerlendirmesinde, “Öğrenciler ödevleri mükemmel yapabilir ama neredeyse hiçbir şey öğrenmeyebilir” tespiti dikkat çekiyor. UCLA’dan Robert Bjork ve Nicholas Soderstrom’un çalışmaları da bu çelişkiyi doğruluyor: Bir görevi yapay zekâ yardımıyla kusursuz tamamlamak, zihinde kalıcı bilgi oluşturmak anlamına gelmiyor.
GERÇEK ÖĞRENME İÇİN ZİHİNSEL YOLLAR OLUŞTURULMALI
Nörobilimci Barbara Oakley’e göre gerçek öğrenme, bilgiyi çaba harcayarak işlemeyi ve tekrarlarla otomatikleşen zihinsel yollar oluşturmayı gerektiriyor. Ancak yapay zekâ, bu süreci öğrenci adına üstlendiğinde, öğrenmenin kalıcı olmasını sağlayan bu “bilişsel dönüşüm” hiç gerçekleşmiyor.
BİLİŞSEL BİLİMDE ANLAMA İLLÜZYONU OLARAK TANIMLANIYOR
Araştırmalar, öğrencilerin yapay zekâ desteğiyle kısa vadede yüksek notlar alabildiğini, fakat aynı bilginin günler sonra geri çağrılmasında ciddi performans kaybı yaşadıklarını ortaya koyuyor. Bu durum bilişsel bilimde “anlama illüzyonu” olarak tanımlanıyor.
ÖĞRENMEYİ HIZLANDIRMADA ÖĞRETMEN DESTEĞİNİN ÖNEMİ
Uzmanlar, asıl farkın teknolojide değil, yapay zekânın hangi pedagojik çerçeveyle kullanıldığında ortaya çıktığını ifade ediyor. Öğretmen desteğinden yoksun, sınırsız erişimli sistemler performansı düşürürken; düşünmeyi teşvik eden rehberli modeller öğrenmeyi hızlandırabiliyor.
Bilişsel psikolog Daniel Willingham’ın ifadesiyle “bellek, düşüncenin kalıntısı.” Yapay zekâ düşünmeyi öğrencinin yerine yaptığında, hafızada iz bırakacak malzeme de oluşmuyor. Bu nedenle araştırmacılar, tasarım ve öğretmen hazırlığının belirleyici olduğunun altını çiziyor.