Ankara’nın isim serüveni: Hititlerden günümüze binlerce yıllık yolculuk

Anadolu’nun kalbinde yer alan ve bugün Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olan Ankara, tarih boyunca pek çok medeniyetin iz bıraktığı, kültürlerin birbirine karıştığı kadim bir şehir olarak tanımlanıyor ancak Ankara’nın sadece stratejik ve siyasi önemi değil, ismi de yüzyıllardır merak konusu oldu, farklı dillerde ve dönemlerde türlü anlamlara büründü.

ANKARA’YA HER MEDENİYET KENDİ İSMİNİ VERDİ

Tarih boyunca Ankara farklı uygarlıklar tarafından farklı isimlerle anıldı. Şehrin ismi hakkında birçok rivayet bulunurken, hemen her toplum Ankara’ya kendi dilinde bir anlam yüklemişti. Frigler, Ankara’ya “gemi çıpası” anlamına gelen “Amküra” adını vermişti. Yunanlar, şehre “koruk” anlamındaki “Agurida” ya da “hıyar” anlamındaki “Anguri” ismini layık görmüşlerdi. Romalılar ise “Aneyre” adını kullanmışlardı.

Persler ve daha sonra İlhanlılar, şehri üzüm anlamına gelen “Engür” adıyla anmışlardı. Araplar, şehre “Enguriye”, bazı kaynaklarda ise “Belde-i Selasil” (Zincirler Şehri) ve “Ma'muriye-i Selâse” gibi isimler vermişti. Bu farklı isimler, Ankara'nın sadece coğrafi değil, kültürel ve ticari bir kavşak olduğunun da göstergesi oldu.

FRİGYA VE HİTİT DÖNEMİNDE ANKARA

Milattan önce 3. yüzyılda yaşamış olan tarihçi Appoloyons, Galatların Pontus Krallığı ile birleşerek Mısır’a sefer düzenlediklerini ve kazandıkları zaferin anısına bir gemi çıpasını Ankara’ya getirerek bu şehri kurduklarını iddia etmişti ancak bu iddianın doğru olmadığı, Ankara'nın zaten Frig ve Hitit dönemlerinde bilinen ve yerleşim olan bir şehir olduğu biliniyor.

Frig dilinde “Ank” kelimesi “kıvrıntı” anlamına gelmekte olup, bu ifadenin de şehir ismiyle ilişkili olabileceği öne sürülüyor.

ANKARA’DAN GELEN ANGORA MİRASI

Türklerin Anadolu’ya gelişiyle birlikte Ankara, “Engürü” adıyla anılmaya başlanmıştı. Bu isim, Batı dillerinde ise “Angora” olarak yer edinmişti. Dünyaca ünlü Angora keçisinin ismini buradan aldığını belirtmek gerekiyor. Bu dönemde Ankara, özellikle keçi yünü ve tiftik kumaşıyla öne çıkan önemli bir ticaret merkezi haline gelmişti.

Osmanlı döneminde ise şehir, hem “Engürü” hem de “Ankara” isimleriyle anılmıştı. Resmi belgelerde genellikle “Ankara” kullanılırken Halk arasında “Engürü” ismi daha yaygın olmuştu. 16. yüzyıldan itibaren ise “Ankara” adı daha baskın hale gelmiş, resmi ve yerel kullanımda öne çıkmıştı.

HİTİTLERDEN ORTA ASYA’YA UZANAN BİR KÖKEN TARTIŞMASI

Bazı araştırmacılar Ankara isminin kökeninin daha da eskiye, Hititler dönemine dayandığını savunuluyor. Bu teoriye göre Hitit metinlerinde geçen “Ankuwaş” adlı bir yerleşimle bugünkü Ankara arasında bir bağlantı olabiliyor. Diğer bir teori ise Ankara isminin, Orta Asya’daki “Angara Nehri” ile benzerlik taşımasından dolayı Türklerce bu ismin taşınmış olabileceğini öne sürmektedir. Ancak bu iki görüş de henüz tam anlamıyla kesinlik kazanmadığı biliniyor.

CUMHURİYETLE BİRLİKTE RESMİLEŞEN İSİM

Tüm bu isim yolculukları ve anlam çeşitliliği içinde Ankara ismi, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte resmen ve nihai olarak kabul gördü, Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti olarak tarihteki yerini aldı. Şehir, artık sadece coğrafi değil, ulusal kimliğin ve egemenliğin sembolü haline geldi.