Ankara'nın başkanları! Askeri kimlikten sivil göreve Korgeneral İhsan Orgun’un hayatı

1961 Anayasası, Türkiye’de yerel yönetimlerin niteliğini köklü şekilde tanımlayan ilk anayasal düzenleme oldu. Anayasa’nın ilgili maddeleriyle birlikte, il, belediye ve köy gibi yerel idarelerin, halkın ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan kamu tüzel kişilikleri olduğu hüküm altına alındı. Bu kurumların genel karar organlarının doğrudan halk tarafından seçilmesiyle, yerel yönetimlerde demokratikleşme süreci hız kazandı.

Bu dönemin en önemli adımlarından biri ise 27 Temmuz 1963 tarihli ve 307 sayılı kanunla atıldı. Bu düzenlemeyle, belediye başkanlarının belediye meclisi içinden seçilmesine yönelik uygulamaya son verilmiş ve halkın doğrudan oyuyla belediye başkanını belirlemesi ilkesi getirildi. Böylece yerel yönetimlerde halk iradesi daha görünür hale gelmiş, seçimle gelen yöneticilerin hesap verebilirliği güçlendi.

1982 Anayasası da yerel yönetimlerdeki reform sürecine destek sundu. Anayasa’nın 127. maddesinde yer alan “büyük yerleşim yerleri için özel yönetim biçimleri getirilebilir” hükmü, 1984 yılında hayata geçirilen büyükşehir belediye sistemi için temel dayanak oldu. Bu uygulamayla, nüfusu hızla artan şehirlerde yönetim daha işlevsel bir yapıya kavuşturuldu.

ANKARA’DA YEREL YÖNETİMİN EVRİMİ VE İHSAN ORGUN’UN ROLÜ

Cumhuriyet öncesi dönemde Ankara’da belediye hizmetleri, valilik makamı ile iç içe geçmiş bir şekilde yürütülüyordu. Belediye ile valilik görevlerini genellikle aynı kişi yürütmekteydi. Cumhuriyet’in ilanı sonrası da bu yapı bir süre devam etti. Ancak 1961 Anayasası ile birlikte yerel yönetimler, merkezi idareden bağımsız bir statü kazandı. Bu değişiklik, Ankara’da da etkisini gösterdi ve yerel yöneticiler seçimle belirlenmeye başlandı.

Bu dönüşüm sürecinde, hem askerî hem de idari görevlerde önemli rol üstlenen İhsan Orgun, dikkat çeken isimlerden biri oldu. 1898 yılında doğan Orgun, 1916’da Maltepe Talimgâhından Piyade Asteğmen olarak mezun oldu. Ardından havacılığa yönelen Orgun, Yeşilköy Hava Okulunda eğitim alarak 1917’de tayyare sınıfına geçti ve İstanbul Hava Savunma Komutanlığı’nda görev aldı.

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Garb Cephesi'nde rasıtlık yaptı. 1922 yılında Seyitgazi yakınlarında görev sırasında uçağının arızalanması sonucu esir düştü, ancak 1923’te yurda döndü. 1925 yılında Şeyh Said İsyanı'na karşı düzenlenen operasyona katıldıktan sonra Fransa’ya giderek havacılık eğitimini ileri düzeyde tamamladı. 1933’te Harp Akademisinden mezun olarak kurmay subay unvanını aldı.

Kariyeri boyunca çeşitli birliklerde görev alan Orgun, 1946’da Tuğgeneral, 1953’te ise Korgeneral rütbesine yükseldi. Askerî Temyiz Mahkemesi Başkanlığı da yapan Orgun, 27 Mayıs 1960 darbesi sırasında Hava Kuvvetleri Komutan Vekili olarak önemli bir görevdeydi. 1960 yılında emekli olan Orgun, kısa süre sonra Tuğgeneral İrfan Baştuğ’un hayatını kaybettiği bir trafik kazası sonrası Ankara Valiliği ve Belediye Başkanlığı görevlerini birlikte yürüttü.

İhsan Orgun’un görev süresi, Türkiye’de yerel yönetimlerin demokratikleşme adımlarıyla örtüşen bir döneme denk gelirken, onun hem askerî disiplini hem de idari tecrübesi Ankara’daki geçiş sürecine önemli katkılar sundu.