Günlük hasılat tespiti nasıl yapılacak?

Son günlerde vergi gündeminde önemli yer tutan günlük hasılat tespiti uygulamasını kısaca açıklamaya çalışacağım.

02.08.2024 tarihinde yayımlanan 7524 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanunun 69. Maddesi'nde ticari ve mesleki kazançlarda günlük hasılat tespiti ve gelir vergisi matrahının belirlenmesine ilişkin önemli düzenlemeler yapılmıştı. 326 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile uygulamaya ilişkin detaylar açıklanmıştır.

Son günlerde bu düzenleme kapsamında vergi idaresi tarafından çeşitli işletmelerde günlük hasılat denetimi yapılmaya başlandı.

İlgili kanun maddesine göre günlük hasılat tutarlarını tespit etmek amacıyla bir ayda üçten, bir takvim yılında on ikiden az olmamak kaydıyla yapılan yoklamalar sonucunda; tespit edilen günlük hasılat tutarları ortalamasından hareketle aylık hasılat tutarı hesaplanacak, bu şekilde tespit edilen aylık hasılat tutarlarının toplamı, tespit yapılan ay sayısına bölünmek suretiyle aylık ortalama hasılat tutarı belirlenecek ve aylık ortalama hasılat tutarı, faaliyette bulunulan ay sayısı ile çarpılmak suretiyle mükelleflerin ilgili takvim yılı hasılatları tespit edilecektir. Tespit edilen bu hasılat tutarları ile mükelleflerin beyan ettikleri hasılat tutarları arasından % 20’yi aşan bir fark bulunması halinde izaha davete edilecek ve izahın değerlendirilmesi vergi idaresi tarafından yapılacaktır.

Tebliğde yer alan bir örnekle açıklayacak olursak; Kuyumculukla iştigal eden ticari kazanç mükellefi (a), 2025 takvim yılında on iki ay boyunca haftanın yedi günü faaliyette bulunmuş ve ilgili yıla ilişkin brüt satış tutarını 25.000.000 TL olarak bildirmiştir. Günlük hasılat tutarlarının tespiti için mükellef nezdinde yapılan yoklamalarda Nisan 4 defa yoklamaya gidilmiş ve bu 4 yoklamada ortalama günlük hasılat tutarı 105.000 TL olarak tespit edilmiştir. Bu günlük hasılat tutarının 30 gün ile çarpılması sonucunda mükellefin Nisan ayı hasılatı 3.150.000 TL olarak tespit edilmiştir. Yine Haziran ve Eylül aylarında 4 defa yoklamaya gidilmiş ve ortalama günlük hasılat tutarı Haziran ayında 115.000 TL ve Eylül ayında 107.500 TL olarak tespit edilmiştir. Bu hasılat tutarlarının 30 ile çarpılması sonucunda Haziran ayı aylık hasılat tutarı 3.450.000 TL ve Eylül ayı aylık hasılat tutarı 3.225.000 TL olarak tespit edilmiştir. Uygulamaya göre yıllık hasılat tutarı belirlenmesi için bu üç ayda elde edilen hasılatın ortalamasının alınması gerekmektedir. Bu üç ayı toplanıp üçe bölündüğünde ortalama aylık hasılat tutarı 3.275.000 TL olarak belirlenmiştir. Vergi idaresi bu uygulama kapsamında mükellefin aylık hasılat tutarını 3.275.000 TL olarak dikkate alıp, 12 ayın toplam hasılatının bu rakam üzerinden hesaplayacaktır. Yapılan bu yoklamalar sonucunda; mükellefin yıllık hasılat tutarı 39.300.000 TL olarak tespit edilmiştir.

Mükellef 25.000.000 TL olarak yıllık brüt satış tutarını beyan etmişti, arada 14.300.000 TL’lik bir fark oluştu. Bu fark hesaplama yapıldığından % 57,2’lik bir oran farkına denk gelmektedir. Bu oran %20’den fazla olduğundan mükellef izaha davet edilecektir.

Bu uygulama sadece gelir vergisi mükellefleri için değil, aynı zamanda kurumlar vergisi mükellefleri hakkında da uygulanacağı ilgili madde metninde belirtilmiştir.

Vergi idaresi tarafından kayıt dışı ekonominin önüne geçilmesi ve vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi için çok yoğun denetimler yapılmaktadır. Bu denetimlerin gün geçtikçe de artarak devam edeceği açıktır. Uygulamanın sonuçları ise; Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilerin toplanması ile önümüzdeki sene daha net bir şekilde ortaya çıkacaktır.

Günlük hasılat tespiti uygulaması, mükelleflerin ticari ve mesleki kazançlarını doğru bir şekilde beyan etmesi, vergi kaybına ve kayıt dışılığa sebebiyet verilmemesi adına önemli bir uygulamadır. Mükelleflerin günlük hasılatlarını dikkate alarak yıllık beyanda bulunmaları, sonradan cezalı tarhiyat ile karşılaşmamaları adına önem arz etmektedir. Son olarak izaha davet edilen mükelleflerin izah süresi içerisinde detaylı bir inceleme yapmaları lehlerine olacaktır.